مطالعات زغال شناسی در غار علی تپه ی مازندران: درآمدی بر منابع گیاهی در دوران فراپارینه سنگی در البرز شرقی

شناخت دوره ی فراپارینه سنگی در بخش های مختلف فلات ایران، به ویژه نواحی شمالی آن، از اهمیت بنیادین برخوردار است. شمال فلات ایران به دلیل دارا بودن عوامل زیست محیطی مساعد و مناسب، هم چون منابع آبی فصلی و دائمی، دشت های حاصلخیز، شرایط جوی مطلوب و مرطوب، از دیرباز محیطی مناسب برای استقرارهای انسانی بوده و بدون شک پتانسیل های زیست محیطی بالای این منطقه نقش مهمی در شکل گیری این استقرارها و پیدایش و تکامل کشاورزی از گذشته تا به امروز ایفا می نماید. بررسی های باستان شناسی در استان های گلستان و مازندران منجر به شناسایی محوطه های باز فراپارینه سنگی زیادی نگردید، اما چند غار باستانی از جمله غارهای کی آرام، هوتو، کمربند، کمیشان و علی تپه شناسایی شد که اطلاعات به دست آمده از آن ها کمک زیادی به درک فرآیند گذار از دوره ی فراپارینه سنگی به نوسنگی و نیز تکامل نوسنگی شدن در فلات ایران می نماید. برخلاف مطالعات باستان شناسی زیادی که در شمال ایران انجام گرفته است، این بخش از فلات ایران از نظر مطالعات گیاه باستان شناسی تاکنون ناشناخته مانده است. پرسش اصلی در این زمینه، آن است که ساکنان غار علی تپه از چه منابع گیاهی به عنوان سوخت استفاده می کرده اند؟ به همین دلیل به منظور دستیابی به اطلاعاتی درباره ی پوشش گیاهی در شمال ایران و به ویژه در نواحی البرز شرقی و نوع منابع گیاهی بهره برداری شده توسط انسان در دوران فراپارینه سنگی، در این مقاله به بررسی و مطالعه میکروسکوپی زغال های چوبی که از کاوش های باستان شناختی غار علی تپه واقع در ساحل جنوبی شرقی دریای خزر به سرپرستی مک برنی در سال 1964 م. انجام شده است، پرداخته می شود. بر اساس این مطالعات گونه های گیاهی شناسایی شده پیرامون غار علی تپه در این دوران، شامل درختانی مانند: بید، انگور، نارون، بادام/ آلو، بلوط و گونه هایی از تیره های اسفناجیان، نخودیان، سرویان، عناب و ورسک متعلق به ساختارهای گیاهی استپ -جنگلی، گیاهان استپی، گیاهان آب دوست، گیاهان گرمسیری و گیاهان کوهستانی بوده است. این تنوع در گونه های گیاهی شاهدی بر استفاده از چوب این درختان به عنوان منبع سوخت در زندگی روزمره ی ساکنان غار علی تپه بوده است.