کانی شناسی، زمین شیمی و خاستگاه کانسار منگنز هلالان، جنوب دامغان

کانسار منگنز هلالان، بر نوار آتشفشانی- رسوبی ترود – چاه شیرین و بخش شمالی پهنه ساختاری-رسوبی ایران مرکزی واقع شده است. سنگ های رخنمون یافته در منطقه شامل مجموعه دگرگونی با ترکیب سنگ شناسی اسلیت، فیلیت، شیست، مرمر، آهک، دولومیت و ماسه سنگ های کمی دگرگون شده با سن ژوراسیک پیشین هستند. کانه زایی منگنز به شکل چینه سان (لایه ای و عدسی شکل) و هم روند با لایه بندی رخ داده است. کانی های اصلی تشکیل دهنده ماده معدنی بیشتر پیرولوزیت، پسیلوملان، هولاندیت، براونیت و هماتیت هستند. ساخت های توده ای، لایه ای عدسی و نواری، و بافت های دانه پراکنده، پرکننده فضای خالی و جانشینی مهمترین ساخت و بافت ماده معدنی را تشکیل می دهند. دگرسانی های موجود در منطقه شامل کلریتی، آرژیلیتی، سیلیسی و کربناتی هستند. بر اساس بررسی های زمین شیمیایی، بالا بودن نسبت Mn/Fe و پایین بودن مقادیر فلزات کمیاب و به ویژه عناصر Co, Ni و Cu و بالا بودن مقادیر Mn, SiO2 و Fe به عنوان شواهدی از غنی شدگی و تخلیه Mn از سیال های گرمابی زیردریایی (بروندمی) در این نهشته هستند. این شواهد گویای این است که کانسار منگنز هلالان با دو سازوکار؛ غنی شدگی در آب دریا توسط سیال های گرمابی– بروندمی و ته نشینی در شرایط رسوبی دستخوش تغییرات پتانسیل اکسایش - کاهش (Eh) و pH در محیط دریایی تشکیل شده و یک کانسار آتشفشانی- رسوبی است. با توجه به بررسی های انجام شده، کانسار منگنز هلالان بیشترین شباهت را با کانسارهای منگنز نوع کوبا نشان می دهد، با این تفاوت که کانسار منگنز هلالان دستخوش یک فاز دگرگونی در حد رخساره شیست سبز نیز شده است.