تحلیل عوامل موثر بر مصرف دخانیات در ایران؛ بررسی بودجه خانوار

یکی از بزرگترین دست آوردهای برنامه های سلامت عمومی در سرتاسر دنیا، کاهش مصرف دخانیات طی دهه های اخیر می باشد. هدف این مطالعه تعیین میزان تاثیر عوامل اقتصادی، اجتماعی و دموگرافیک موثر بر مصرف دخانیات ایرانیان بوده است. پژوهش حاضر کاربردی-توصیفی است. این مطالعه برای 114826 خانوار ایرانی طی سال های 1386 تا 1394 انجام شده است و اطلاعات آماری مورد نیاز با استفاده از نرم افزار Stata. 13 از داده های خام هزینه و درآمد خانوارها موجود در مرکز آمار ایران استخراج شده است. در این مطالعه از رهیافت دابل هاردل یا دو مانعی (Double Hurdle) برای تمایز بین عدم تمایل به مصرف و راه حل گوشه ای بهره گرفته شده است که برآورد ضرایب نیز با نرم افزار Stata. 13 انجام شده است. اثرات نهایی به دست آمده برای معادله مصرف مدل دابل هاردل بدین صورت می باشد: درآمد (8/1) ، قیمت (6/2-) ، وضعیت اشتغال (7/1-) ، سن (5/0-) ، وضعیت مالکیت مسکن (9/2-) ، وضعیت تاهل (08/6-) ، وضعیت تحصیلات (4/1-) ، حضور فرزندان زیر 14 سال در خانوار (9/1) ، جنسیت (6/12). اثرات نهایی معادله مشارکت نیز برای تمایل به مصرف بدین ترتیب به دست آمده است: وضعیت اشتغال (28/0-) ، سن (1/0-) ، وضعیت مالکیت مسکن (15/0-) ، وضعیت تاهل (16/0-) ، وضعیت تحصیلات (07/0-) ، حضور فرزندان زیر 14 سال (07/0) ، جنسیت (8/1) به طوری که تمامی ضرایب حداقل در سطح 5 درصد معنی دار هستند. نتایج نشان می دهد با توجه به اثرات نهایی محاسبه شده برای معادله مصرف، تاثیر عوامل دموگرافیک بر مصرف دخانیات بیشتر از عوامل اقتصادی است. لذا توجه سیاستگذاران به اشتغال، ازدواج و مسکن افراد جامعه می تواند در کاهش مصرف دخانیات و بهبود سلامت عمومی کاربرد داشته باشد.