کارکرد تقابل واژگانی و بافت دوقطبی آن در انتقال مفهوم الوهیت خداوند متعال در مناجات نامه امیر المومنین علی (ع)

یکی از مباحث مهم و اساسی در مطالعات نقدی قدیم و جدید، اصل تقابل و بافت دوقطبی در آن است. اصل تقابل، دارای کارکردهای متعدد معرفت شناختی و زیباشناختی است. یکی از کارکردهای اصل یادشده، فرآیند معناسازی و برجسته سازی مفاهیم است. در این پژوهش که با رویکرد توصیفی – تحلیلی به نگارش درآمده، به بررسی تقابل واژگانی و بافت دوقطبی آن در فرازهایی از مناجات امام علی (ع) پرداخته شده است. در متن مناجات نامه یاد شده که بر پایه بسامد بالایی از واژگان ناهمگون در دو سطح؛ ساخت واژه های الهی و ساخت واژه های بشری شکل گرفته است، در مجموع، 46 بار واژگان متقابل به کار رفته که از این تعداد، 26 مورد از نوع تقابل دوسویه، 14 مورد از نوع تقابل مکمل و 6 مورد از نوع تقابل مدرج می باشد. بر اساس جدول فراوانی واژگان متقابل، بسامد تقابل دوسویه بیشتر از انواع دیگر است که این مهم با ساختار مناجات نامه و دو محور اساسی آن یعنی متکلم مناجات کننده و مخاطب مناجات شونده متناسب می باشد. البته استفاده از اسلوب بیانی حصر در بافت نحوی مناجات نامه نیز در کنار قرینه گی واژگانی، بافت تقابلی آن را تقویت بخشیده است. کاربست تقابل واژگانی و بافت دوقطبی آن، ظرفیت معنایی ساخت-واژه های ربانی را در رابطه دیالکتیک آن با ساخت واژه های انسانی بالا برده و در نهایت برجستگی مفهوم الوهیت را در فضای کلی مناجات نامه به دنبال داشته است.