تحلیل فراوانی دومتغیره خشکسالی در حوضه آبریز قره سو-گرگانرود با استفاده از توابع مفصل

پیام:
نوع مقاله:
مقاله پژوهشی/اصیل (دارای رتبه معتبر)
چکیده:
 
سابقه و هدف
خشکسالی یک پدیده حدی طبیعی است که می تواند ابعاد گوناگون زندگی بشر را تحت تاثیر قرار دهد. شناخت رفتار این پدیده در مدیریت منابع آب که در ارتباط بی واسطه با مفهوم خشکسالی است، اهمیت ویژه ای دارد. آگاهی از فراوانی رویدادهای خشکسالی با بزرگی مشخص، از جمله مواردی است که می تواند در مدیریت و برنامه ریزی منابع آب بسیار مفید واقع شود. این آگاهی با استفاده از روش های تحلیل فراوانی خشکسالی فراهم می شود. با توجه به ماهیت چند متغیره خشکسالی، مطالعه هر یک از وجوه یا متغیرهای آن به صورت منفرد احتمالا نمی تواند شناخت جامع و کارآمدی از رفتار این پدیده را حاصل کند. ازاین رو، در سال های اخیر روش ها و تکنیک های گوناگون متعددی برای تحلیل فراوانی چندمتغیره خشکسالی توسعه یافته اند. کاربرد توابع مفصل در تحلیل فراوانی چندمتغیره خشکسالی، یکی از رویکردهایی است که به دلیل ماهیت چندمتغیره خشکسالی و همبستگی میان متغیرهای آن، کارآمدی قابل ملاحظه ای در این زمینه از خود نشان داده است. هدف تحقیق حاضر، مطالعه رویدادهای خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیک در حوضه آبریز قره سو – گرگانرود و اجرای تحلیل فراوانی دومتغیره خشکسالی در این حوضه به وسیله توابع مفصل بر مبنای دو متغیر شدت و تداوم خشکسالی است که با بررسی روابط میان متغیرهای خشکسالی در این حوضه همراه خواهد بود و نتایج آن می تواند در برنامه ریزی اقدامات مربوط به مواجهه با خشکسالی در ناحیه موردمطالعه مورد استفاده قرار گیرد.
مواد و روش ها
در مطالعه حاضر از توابع مفصل به منظور اجرای تحلیل فراوانی دومتغیره خشکسالی در حوضه آبریز قره سو – گرگانرود استفاده می شود. دو متغیر شدت و تداوم خشکسالی بر اساس شاخص های خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیک برای تعداد 23 زیرحوضه در ناحیه مورد مطالعه محاسبه و در تحلیل فراوانی به کار گرفته می شوند. محاسبه متغیرهای شدت و تداوم خشکسالی بر اساس شاخص های خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیک انجام می گیرد. به علاوه، کارآمدی توابع مفصل مختلف در هر یک از زیرحوضه ها مورد بررسی قرار می گیرد و دوره های بازگشت متناظر با مقادیر شدت و تداوم متوسط خشکسالی در هر زیرحوضه محاسبه می شوند. در پایان، نقشه های دوره بازگشت خشکسالی های هواشناسی و هیدرولوژیک برای ناحیه مورد مطالعه ترسیم می شوند.
یافته ها
در زیرحوضه های مورد مطالعه، بین فراوانی رویدادهای خشکسالی هواشناسی با میانگین های متغیرهای شدت و تداوم خشکسالی رابطه همبستگی معکوس آشکاری وجود دارد. به علاوه، همبستگی بالایی بین آماره های میانگین دو متغیر شدت خشکسالی و تداوم خشکسالی هواشناسی مشاهده می شود. همچنین، بین فراوانی رویدادهای خشکسالی هیدرولوژیک با میانگین تداوم خشکسالی رابطه همبستگی معکوس آشکاری وجود دارد. اما در مورد همبستگی میان متغیرهای شدت و تداوم خشکسالی هیدرولوژیک، مشاهده می شود که مقدار ضریب همبستگی بسیار پایین تر از مقدار متناظر بین متغیرهای شدت و تداوم خشکسالی هواشناسی است. این مساله می تواند به میزان قابل توجهی ناشی از تاثیر بزرگی مقادیر دبی ثبت شده در هر زیرحوضه بر مقدار متغیر شدت خشکسالی هیدرولوژیک باشد. در مجموع، نتایج بیانگر آن است که بالاترین میزان کارایی برای اجرای تحلیل فراوانی رویدادهای خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیک در ناحیه مورد مطالعه مربوط به تابع مفصل گامبل - هوگارد است. افزون بر این، بر اساس اغلب شاخص های مورد بررسی در این مطالعه، بزرگ ترین مقادیر دوره بازگشت توام متناظر با مقادیر میانگین شدت و تداوم خشکسالی در زیرحوضه های 18 و 22 مشاهده می شوند.
نتیجه گیری
با توجه به نتایج به دست آمده، در ناحیه مورد مطالعه افزایش تجمعی شدت خشکسالی هواشناسی تا حد زیادی ناشی از افزایش تداوم رویداد خشکسالی است. همچنین، در مجموع می توان تابع مفصل گامبل - هوگارد را به عنوان کارآمدترین گزینه در میان توابع مفصل مورد مطالعه، برای اجرای تحلیل فراوانی خشکسالی در ناحیه مورد مطالعه در نظر گرفت.
زبان:
فارسی
صفحات:
71 تا 91
لینک کوتاه:
magiran.com/p1929489 
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یک‌ساله به مبلغ 990,000ريال می‌توانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
  • حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران می‌شود.
  • پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانه‌های چاپی و دیجیتال را به کاربر نمی‌دهد.
دسترسی سراسری کاربران دانشگاه پیام نور!
اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه پیام نور در سراسر کشور، در صورت ثبت نام با ایمیل دانشگاهی، تا پایان فروردین ماه 1403 به مقالات سایت دسترسی خواهند داشت!
In order to view content subscription is required

Personal subscription
Subscribe magiran.com for 50 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!