رویکردی ساختی شناختی به پسوند «- گار» در زبان فارسی

پسوند «- گار» یکی از پسوندهای اسم ساز و صفت ساز زبان فارسی است که بیشتر پژوهشگرانی که تا به امروز پیرامون آن مطالعه کرده اند آن را دارای معنای فاعلی دانسته اند. هدف از پژوهش پیش رو آن است که این پسوند را از دیدگاه دو نظریه ساختواژه ساختی و دستور شناختی مورد بررسی قرار داده و تبیینی ساخت بنیاد و شناختی از چگونگی شکل گیری واژه های ساخته شده با این پسوند ارائه دهد. این پژوهش از لحاظ تجربی (یعنی روش گردآوری داده ها) پیکره بنیاد و از لحاظ نظری (یعنی روش و چهارچوب تحلیل) مبتنی بر رویکرد شناختی و ساخت بنیاد است. داده های پژوهش 29 واژه مشتق ساخته شده با پسوند «- گار» را دربرمی گیرد که از پیکره ساختواژی خود نگارندگان (شامل بیش از ده هزار واژه مشتق و مرکب فارسی) و فرهنگ زانسو (کشانی، 1372) استخراج شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد که پسوند «- گار» دارای شش زیرطرحواره ساختی است و در این زیرطرحواره ها قلمروهای شناختی کنشگری، جهت و رابطه را بیان می کند. این یافته ها همچنین بیانگر آن است که دو فرایند شناختی «بریافت» و «مقوله بندی» دارای نقش تعیین کننده در شکل گیری زیرطرحواره های پسوند «- گار» و مقوله معنایی این پسوند هستند.