عشق در اندیشه عارف مسیحی قدیس برنارد و نقد آن بر اساس عرفان اسلامی

«عشق» موضوعی است که تقریبا در زبان همه عارفان از آن تجلیل شده و گاهی به تبیین حقیقت و جایگاه آن در منظومه نظری عرفان پرداخته شده است. بررسی یک موضوع در ساختار اندیشه عارفانی از مکاتب گوناگون به شناخت موضوع عمق می بخشد و به پرسش هایی نو یا حل ابهام ها کمک می کند، بدین روی، تحقیق حاضر جایگاه عشق در ساختار اندیشه یکی از عارفان قرن دوازدهم میلادی از فضای عرفان مسیحی را بررسی می کند. قدیس برنارد عارفی است با آثار متعدد و در این تحقیق، عقاید وی درباره عشق از گفتارهای او جمع آوری و به روش «تحلیلی» و «توصیفی» ارائه گشته است. وی حقیقت عشق را در خداوند و در انسان موضوع بحث قرار داده است. برنارد حقیقت عشق را ابتدا ذات خداوند و سپس ویژگی ذاتی اقانیم سه گانه تثلیث دانسته و از عشق در انسان به عنوان هدیه ای از خداوند یاد می کند. او عشق در انسان را دارای مراتبی دانسته، آن را در چهار مرتبه دستبه بندی می کند. همچنین برای عشق در مرتبه ذات خدا و اقانیم سه گانه و نیز عشق انسان، آثار وجودی و سلوکی مطرح نموده است. برخی گفتارهای برنارد درباره حقیقت و اقسام و آثار عشق قرابت فکری زیادی را با عرفان اسلامی نشان می دهد، هر چند تبیین ها از لحاظ عرفانی بودن متفاوت است. برنارد عشق را در دو وادی خدا و انسان، مجزا دیده و بر جنبه های خاصی از بحث عشق، یعنی «عشق انسان به خدا» بیشتر تمرکز دارد، در حالی که در عرفان اسلامی، ضمن ارتباط وثیق این بحث با هستی شناسی عرفانی و وحدت وجود، به عشق به صورت مطلق توجه شده و به دلیل مبنانی سریان عشق و تبییین های نظری مباحث عرفانی، بین عشق شئون خدا و عشق خدا تفکیک ذاتی لحاظ نمی شود.