پتروژنز و سن سنجی U-Pb متاریولیت های نئوپروتروزوئیک پسین مجموعه دگرگونی-آذرین ماجراد (جنوب شرق شاهرود): شاهدی بر تشکیل و توسعه حوضه های کششی درون قاره ای در سرزمین های گندوانایی ایران

متاریولیت های رخنمون یافته در مجموعه دگرگونی-آذرین ماجراد در جنوب شرق شاهرود و در لبه شمالی زون ساختاری ایران مرکزی واقع شده اند. متاریولیت ها بخش مهمی از طیف ترکیب این کمپلکس هستند که به شکل گنبد و یا میان لایه با مرمرهای کلسیتی و دلومیتی، متاپلیت ها و متاپسامیت ها رخنمون دارند. در اثر دگرگونی و میلونیتی شدن، برگوارگی و خطوارگی بارزی در آن ها توسعه یافته است. بر اساس شواهد ژئوشیمیایی، متاریولیت ها دارای ماهیت کالک آلکالن پتاسیم متوسط تا پتاسیم زیاد هستند. این سنگ ها در نمودار عناصر نادر خاکی به هنجار شده به کندریت از عناصر نادر خاکی سبک (به استثنای Eu) نسبت به عناصر نادر خاکی سنگین غنی شدگی دارند، و در نمودار عنکبوتی به هنجار شده به گوشته اولیه از U, Th, Pb و K غنی شدگی و از Zr Ti, P, Sr, و Nb تهی شدگی نشان می دهند. متاریولیت ها به دسته ریولیت های خشک یا دمای زیاد تعلق دارند و در محیط های کششی درون قاره ای تشکیل شده اند. سن سنجی های انجام شده به روش U-Pb روی زیرکن های جدا شده از آن ها، نشان گر دامنه سنی 6/587 تا 508 میلیون سال (نئوپروتروزوئیک پایانی-کامبرین زیرین) است؛ ولی با توجه به سن توده های گرانیتوئیدی قطع کننده این مجموعه (/3± 553 میلیون سال)، سن نئوپروتروزوئیک پایانی (ادیاکارن) برای آن ها منطقی تر است و در ضمن تعلق داشتن آن ها به مناطق پی سنگی و گندوانایی ایران را تایید می کند.