مدل ها و فرایند های تجاری سازی صنعت دارویی (مطالعه موردی بیوتکنولوژی دارویی) و ارائه الگوی ارزیابی با استفاده از مدل برنامه ریزی پویا

مدل ها و فرایندهای مختلفی برای تجاری سازی در صنعت بیوتکنولوژی دارویی وجود دارد که تمامی آنها به سه فاز اکتشافات علمی، آزمایشات بالینی و ساخت و بازاریابی و فروش ختم می شود. در ایران این فرآیند در حوزه بیوتکنولوژی دارویی با تشخیص فرصت ها، آزمایشات بالینی و ساخت و بازاریابی و فروش دنبال می شود. در حال حاضر، به لحاظ وجود پشتوانه علمی، فرصت مناسبی برای تولید بیوسمیلار ها در ایران فراهم شده است. هدف مطالعه حاضر، ارائه الگویی جهت ارزیابی فرایند تجاری سازی دستاورد های پژوهشی با تمرکز بر صنعت بیوتکنولوژی دارویی است. پژوهش حاضر در سال 1394، بر مبنای رویکرد آمیخته اکتشافی، با استفاده از پرسشنامه (تعداد 20 نفر) و مصاحبه (تعداد 15 نفر)، روی جمعیتی از صاحبنظران صنعت بیوتکنولوژی، دانشکده های داروسازی و مراکز تحقیقاتی کشور انجام شد. پژوهش از نوع توصیفی– تحلیلی بود. جامعه آماری را خبرگان فعال در امر بیوتکنولوژی دارویی و مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی تشکیل دادند. در این پژوهش از معادلات ریاضیاتی، تحلیل شبکه فرایند، برنامه ریزی پویا و نرم افزار Super Decision استفاده شد. نتایج نشان داد که از 120 زیرعامل مرتبط با فرایند تجاری سازی تحقیق و توسعه در بیوتکنولوژی دارویی، 39 عامل دارای ارزش بالاتر بوده و می توانند در همین راستا مورد توجه سیاست گذاران، تولید کنندگان و سایر ذینفعان حوزه بیوتکنولوژی دارویی قرار گیرند. چک لیست ارزیابی فوق می تواند در ارزیابی تجاری سازی فرایند تحقیق و توسعه موثر باشد. با کنترل شاخص های فوق می توان بر این باور بود که در فرایند تجاری سازی، هر کدام از این شاخص ها می توانند مدنظر قرار گیرند.