تقدیرگرایی و تعامل آن با قدرت در ابومسلم نامه طرسوسی با رویکرد تاریخ‎گرایی نو

حماسه ابومسلم نامه، روایتی منثور بر اساس شخصیت تاریخی ابومسلم خراسانی است که در کوی و برزن ها بر سر زبان قصه‎پردازان افتاد. بدین سبب، بسیاری از جلوه‏ها و باورهای عامیانه در آن راه یافته است. از جمله این اعتقادات، سرنوشت‎باوری و تقدیرگرایی است. تاریخ‎گرایی نو بر اثر پذیری متن (روایت) از بافت جامعه تاکید دارد و مهم‏ترین بافت هر متن را روابط مربوط به قدرت، تلاش برای انتقال قدرت و دستیابی به آن می‎داند. این رویکرد بر آن است که مولف یا هنرمند از نظرها، واژگان و باورهای فرهنگ خود برای تولید اثری بهره می‎جوید که برای مخاطبی از همان فرهنگ قابل درک و فهم باشد. بدین سبب متن ادبی ضرورتا با یک گفتمان یا یک ایدئولوژی پیوند می‎یابد و می‎تواند وسیله انتقال قدرت هم باشد. جستار پیش رو، در پی آن است با استناد به ابومسلم‎نامه ابوطاهر طرسوسی، گفتمان تقدیرگرایی و نشانه‎های آن را با توجه به واقعیت های فرهنگی و اجتماعی عصر به روش توصیفی تحلیلی تبیین کند. در پایان مشخص شد اعتقاد به تقدیر و سرنوشت و نشانه‎های آن متاثر از میدان گفتمانی حاکم و آبشخور آن گفتمان دینی عصر (جبرگرایی) است. در کشاکش گفتمانی داستان، راوی، بسیاری از امور و رخدادها و حتی کنش‎های اجتماعی را به تقدیر نسبت می‎دهد. بدین ترتیب، ابومسلم‎نامه در منازعه گفتمانی در راستای هژمونی شدن گفتمان تقدیرگرایی و توجیه و تحکیم قدرت عمل می‎کند.