شناسایی ژنوتیپ های متحمل به تنش خشکی در گندم دیم با استفاده از شاخص های تحمل خشکی

در بین تنش های مختلف محیطی، خشکی تاثیر منفی بالایی بر روی میزان تولید محصولات دارد. به منظور بررسی تحمل خشکی در ژنوتیپ های گندم دیم، آزمایشی با 36 ژنوتیپ گندم نان تهیه شده از سیمیت در دو شرایط دیم (تنش خشکی) و آبیاری تکمیلی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 96-1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی مغان مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری بین ژنوتیپ ها از نظر عملکرد دانه در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی وجود داشت. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که آبیاری تکمیلی باعث افزایش معنی دار عملکرد دانه گردید. در شرایط آبیاری تکمیلی ژنوتیپ های شماره 22، 34 و 21 به ترتیب با میانگین 143/3، 089/3 و 921/2 تن در هکتار بالاترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند. تحت شرایط دیم بیشترین عملکرد دانه به میزان 647/2، 610/2 و 558/2 تن در هکتار به ترتیب مربوط به ژنوتیپ های شماره 20، 22 و 27 بود. برای شناسائی ژنوتیپ های متحمل به خشکی، از شاخص های تحمل (TOL)، حساسیت به تنش (SSI)، میانگین بهره وری (MP)، میانگین هندسی بهره وری (GMP)، شاخص تحمل به تنش (STI) و شاخص پایداری عملکرد (YSI) استفاده شد. شاخص های MP،GMP و STI همبستگی بالایی با عملکرد تحت شرایط تنش و بدون تنش داشتند و به عنوان شاخص های مناسب برای گزینش ژنوتیپ های پرمحصول در هر دو شرایط محیطی معرفی شدند. بر اساس تجزیه به مولفه های اصلی و نمودار سه بعدی، ژنوتیپ های شماره 22، 34، 33 و 15 به عنوان ژنوتیپ های مقاوم و ژنوتیپ های شماره 7، 17، 14 و 1 به عنوان حساس به تنش خشکی شناخته شدند. تجزیه خوشه ایبه روش Ward’s بر پایه شاخص های تحمل به خشکی و عملکرد دانه در هر دو شرایط محیطی ژنوتیپ های مورد بررسی را در چهار گروه قرار داد که با نتایج تجزیه به مولفه های اصلی مطابقت داشت.