ارزیابی شدت بیابان زایی مبتنی بر تغییرات زمانی-مکانی آب زیرزمینی حاصل از توسعه اراضی کشاورزی در دشت درگز خراسان رضوی

این تحقیق با هدف بررسی تغییرات کمی و کیفی آب زیرزمینی ناشی از توسعه کشاورزی در شدت بیابان زایی دشت درگز در شمال خراسان رضوی انجام شد. برای آنالیز کمی، از شاخص افت سطح تراز آب و برای بررسی کیفی، از شاخص های هدایت الکتریکی آب، نسبت جذب سدیم و کلر استفاده شد. مبنای اطلاعات آماری، داده های بیش از 124 حلقه چاه پیزومتر بود که برای مدت زمانی 20ساله از 1375 تا 1395 و در چهار دوره 5 ساله، به روش زمین آمار کریجیگ در محیط نرم افزاری GIS پهنه بندی و طبق مدل ایرانی ارزیابی پتانسیل بیابان زایی (IMDPA) طبقه بندی شدند. نتایج نشان داد میزان افت سطح آب در بخش های غربی و شمال غربی منطقه، بیشترین مقدار بوده که علت آن حفر چاه های عمیق غیرمجاز و برداشت بیش از حد آب است. از بعد تغییرات کیفی هدایت الکتریکی، بخش های شرقی در کلاس شدید و گاه خیلی شدید بیابان زایی قرار دارد؛ به طوری که در مدت 20 سال گذشته، از 14 به 23درصد رسیده و این نشان دهنده وضعیت هشدار در مقدار شوری آب آبیاری و به تبع آن، افزایش شدت بیابان زایی است. به نظر می رسد در شرایط فعلی، مدیریت منابع آب زیرزمینی دشت درگز باید به عنوان یک اولویت مدیریتی مورد توجه قرار گیرد.