تجارت آب مجازی در ایران از دیدگاه بهره وری اقتصادی

نزدیک به سه دهه است که مفهوم تجارت آب مجازی ابداع شده و از آن به منزله روشی موثر در راستای           متوازن‌سازی توزیع آب در بین کشورها و منطقه‌ها و همچنین سازگاری با مشکل کم‌‌آبی یاد می‌‌شود. ادبیات این موضوع به تجرید از دانش اقتصاد مسیر خود را پیموده و اقتصاددانان در نظریه‌پردازی آن اهتمام چندانی نداشته‌‌اند. در سال‌‌های اخیر در ایران با استفاده از این مفهوم، انتقادهای زیادی به صادرات برخی از محصول‌های کشاورزی وارد شده است. این مطالعه تلاش دارد تا با ارایه یک الگوی ساده اقتصادی و با استفاده از نظریه هزینه فرصت و ترکیب آن با دو مفهوم تجارت مجازی آب و بهره‌‌وری اقتصادی آب، به بررسی و واکاوی وضعیت صادرات و واردات محصول‌های اصلی کشاورزی ایران برای یک دوره پنج‌‌ساله بپردازد و الویت‌‌بندی آن‌ها را مشخص کند. بر اساس نتایج  به‌‌دست آمده، تولید محصول‌های راهبردی در داخل هزینه فرصت بالایی دارند. همچنین صادرات میوه‌‌هایی ‌‌مانند کیوی، مرکبات، انگور و نیز برخی از محصول‌های سبزی و صیفی مانند هندوانه، خیار و گوجه‌‌فرنگی ارزش آب مجازی بالایی ایجاد می‌‌کنند، به‌‌ طوری که حتی صادرات آن‌ها اولویتی بالاتر از صادرات پسته دارند. با این‌‌ حال و با توجه به وضعیت کنونی و بحرانی منابع آب کشور، ارزش آب مجازی ایجاد شده در قبال ارزش واقعی آب، ناچیز به نظر می‌‌رسد.