سیاست اقتصادی صفویه و تاثیر آن بر سقوط دولت

در زمینه بررسی سقوط نظام های حکومتی تاریخ ایران عهد اسلامی، یکی از دلایل متعددی که از سوی پژوهندگان مطرح شده، علل و عوامل اقتصادی است که در برخی پژوهش های نویسندگان معاصر با هدف بررسی ریشه های اقتصادی انحطاط و برافتادن حکومت ها دنبال می شود. درباره عوامل زوال و سقوط حکومت صفویه (1135-907ه.ق) نیز تامل در چگونگی تغییرات زیان بار اقتصادی از میانه سده 11 هجری قمری/ 17 میلادی، می تواند به روشن شدن علل سقوط این حکومت و نیز باورهای نادرست درباره توسعه اقتصادی در سرتاسر دوره صفوی کمک کند. این مقاله می کوشد تا به شیوه تحقیقات نظری، با استناد به منابع نوشتاری معتبر، از ضعف ساختارهای بنیادین اقتصاد ایران در اواخر عصر صفوی و نقش عوامل متعددی نظیر انحصارگرایی دولتی، کاهش عواید ترانزیت کالا، ناهمگونی توان تجارت خارجی، بی توجهی به بهینه سازی کشاورزی و... و تاثیر آن بر زوال نظام سیاسی سخن به میان آورد. نتیجه به دست آمده مشخص می کند که چگونه عوامل متعدد داخلی همچون انحصارطلبی دولت و ضعف برنامه ریزی اقتصادی و نیز مشکلات حاصل از جنگ و بی سامانی از یک سو و عوامل خارجی همانند افزایش توان مالی و تجاری رقیبان خارجی و آسیب های ناشی از تحدید نظارت و تهدید مرزها ، به فروپاشی ساختار اقتصادی ایران و سپس سقوط دولت صفویه منجر شد.