ایران به مثابه «دیگری» در هویت ملی عراق

عراق با وجود ریشه های تمدنی کهن، کشوری نوپاست که در ابتدای دهه سوم قرن بیستم تاسیس شد. شکل گیری هویت ملی در عراق از ابتدای تاسیس تاکنون با مشکلات و چالش های فراوانی روبه رو بوده است؛ یکی از این مشکلات، قرائت قومی از هویت ملی عراق است که در اکثر قریب به اتفاق سال های تاسیس این واحد سیاسی تا سقوط نظام صدام در آوریل 2003م، بر آن سایه افکنده و پس از سقوط نظام صدام به گونه ای دیگر بر هویت ملی عراق تاثیرگذار بوده و هست. این قرائت قومی از هویت ملی عراق از نظر گفتمانی به شدت واگرا و دیگری ساز است و در کنار «دیگری» های متعارف در گفتمان عرب گرایانه همچون استعمار، امپریالیسم، صهیونیزم و ایران، در زمان جنگ تحمیلی ایران و عراق به اوج خود رسید و تحت عنوان «دروازه شرقی جهان عرب» ایران را به مثابه دیگری برجسته ساخته، بخش بزرگی از ساکنان عراق را با هم عرض گرفتن شیعه و ایرانی به مثابه دیگری طرد می کند. گفتمان عرب گرایانه واگرا در این دیگری سازی خود از ایران، از ابتدای شکل گیری عراق تحولاتی را به خود دیده است و با واژگانی همچون «شعوبی»، «عجمی»، «مجوس» و «صفوی»، بخش بزرگی از ساکنان عراق را با قرائت قوم گرایانه از هویت عراقی طرد می کند. مسئله ایران در عراق بعد از سقوط صدام صورت جدیدی به خود می گیرد، که با توجه به تحولات هویتی در عراق، همچنان ظرفیت بازگشت به عقب را دارد.