واکاوی سینوپتیکی و دینامیکی سامانه های سیل زا در مازندران

از آن جایی که سیل هم از نظر تلفات جانی و هم از نظر خسارت مالی یکی از مهیب ترین بلایای طبیعی در جهان محسوب می شود، واکاوی الگوهای سینوپتیکی و دینامیکی پدید آورنده سیلاب نه تنها ساز و کار پیدایش آن ها را آشکار می سازد، بلکه برای پیش آگاهی و آمادگی رویارو شدن با آن ها نیز سودمند است. در این پژوهش، سعی بر این است که الگوهای موجد سیلاب در استان مازندران شناسایی شود تا از طریق پیش بینی این الگوها قبل از وقوع سیل بتوان اقدامات پیش گیرانه لازم را برای جلوگیری از خسارات احتمالی و همچنین، استفاده بهینه از بارش ها به عمل آورد. بدین ترتیب، در این مطالعه، دو پایگاه داده متشکل از دو گروه متغیر ضرورت می یابد. یک گروه متغیرها و داده های جوی، مشتمل بر ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال، باد مداری، باد نصف النهاری و نم ویژه طی ساعت های هم دید چهارگانه در محدوده صفر تا 80 درجه شمالی و صفر تا 120 درجه شرقی با تفکیک مکانی 5/2×5/2 درجه قوسی که از پایگاه داده (NCEP/NCAR) برداشت شده است و گروه دیگر داده های بارش و دبی روزانه منطقه طی روزهای 28 آبان تا 2 آذر 1388 می باشد. در ادامه، با بهره گیری از رویکرد محیطی به گردشی نسبت به ترسیم نقشه های الگوهای گردشی تراز 500 هکتوپاسکال، الگوهای ضخامت جو ترازهای 500 تا 1000 هکتوپاسکال، تابع هم گرایی شار رطوبت و تابع جبهه زایی ترازهای 500، 925 و 1000 هکتوپاسکال در روز رخداد سیل اقدام شد. نتایج حاصل از این پژوهش آشکار ساخت که بارش های سیل زا در منطقه مازندران غالبا از کم فشارهای مهاجر همراه با جبهه از جانب شرق مدیترانه حاصل شده است. بررسی الگوهای ضخامت جو نیز منطقه کژفشاری شدیدی را که ناشی از تصادم توده هوای سرد عرض های بالایی با هوای گرم و مرطوب نفوذی از سمت جنوب مدیترانه است، نشان داد. تحلیل الگوهای تابع هم گرایی شار رطوبت نیز حکایت از این داشت که بارش های سیل زا حاصل شارش رطوبت از پیکره های آبی خزر و دریای سیاه به منطقه مازندران و انباشت رطوبت در این گستره جغرافیایی است. تحلیل نقشه های تابع جبهه زایی نیز موید این موضوع است که وقوع بارش های سیل زا در منطقه مطالعاتی می تواند متاثر از تشکیل و رخداد جبهه در روی گستره های آبی دریای خزر و دریای سیاه در تراز میانی جو و شرق این دو پیکره آبی در ترازهای پایینی جو (925 و 1000 هکتوپاسکال) باشد.