بازشناسی نخستین نسخه مکتوب خیمه شب بازی در ایران

اگرچه عمر نمایش های عروسکی در ایران به تصریح مدارک موجود عمر کوتاهی نیست، اما عدم ثبت و ضبط آن که محصول ذات متن گریز آن است راه را بر پژوه ش های جدی تر می بندد. هرگونه اشاره و یادداشتی در تواریخ، سفرنامه ها، تذکره ها، حکایات و...که مبین اجرایی از یکی از همین نمایش ها باشد، می تواند فرصتی مغتنم برای هر پژوهشگری فراهم سازد. این مقاله سعی دارد با دستمایه قراردادن یکی از دو متن ثب تشده از دو اجرای نمایش عروسکی که حدود یک قرن پیش توسط ایرا نشناس روسی، «رومان آندریویچ گالونف» در تهران ثبت گردیده و تا امروز قدیمی ترین متون ثب تشده از این گونه نمایشی محسوب می گردد به تحلیل و واکاوی عناصر موجود در آن بپردازد و شناختی از بازتاب شرایط اجتماعی فرهنگی آن دوران در شکل دهی به اجزا و ترکیبات این گونه نمایشی ارائه دهد. به این منظور با تحلیل متن مکتوب گردآورده گالونف، عناصر موجود شامل طرح داستانی، تعداد شخصیت های عروسکی، روابط بین شخصیت ها، ویژگی های زبانی، موسیقی، تصنیف، آواز و رقص موجود در آن استخراج گردیده و با عناصر موجود یا شناخته شده نمایش های خیمه شب بازی متاخرتر مقایسه می شود تا چشم اندازی از تاثیرات اجتماعی فرهنگی آن دوره بر شکل اجرایی این گونه نمایشی ترسیم گردد. بازشناسی و تحلیل روند تحول این نمایش ها در یک قرن اخیر، و بررسی زمینه های تاثیرگذار اجتماعی بر آن می تواند زمینه ساز پژوه ش هایی جدید در زمینه دیگر نمایش های در حال افول باهدف شناخت، بازیافت و احیای آن ها باشد.