اثر پرایمینگ بذر بر مولفه های جوانه زنی، تغییرات بیوشیمیایی و رشد اولیه گیاهچه کنجد (Sesamum indicum)

امروزه فناوری های مختلفی در جهت ارتقای کیفیت بذر باهدف افزایش درصد، سرعت و یکنواختی جوانه زنی و استقرار بهتر گیاهچه ها تحت شرایط محیطی مختلف توسط پژوهشگران توسعه یافته است. یکی از این فناوری ها، پیش تیمار بذر و یا پرایمینگ بذر می باشد. با توجه به حساسیت فرایند جوانه زنی به عنوان اولین مرحله نموی گیاه و همچنین اهمیت بهبود شاخص های جوانه زنی و استقرار گیاهچه کنجد، این پژوهش باهدف بررسی کارایی پرایمینگ بذر با استفاده از اسید سالیسیلیک، متیل جاسمونات و اسید هیومیک بر خصوصیات جوانه زنی، تغییرات بیوشیمیایی و رشد اولیه گیاهچه بذور ارقام یلووایت و محلی دزفول کنجد طراحی و اجرا گردید. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در آزمایشگاه تکنولوژی بذر مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول طی تابستان سال 1394 اجرا گردید. فاکتور اول، شامل پیش تیمار بذر (پرایمینگ بذر) با آب مقطر، اسید سالیسیلیک 1/0 میلی مولار، متیل جاسمونات 1 میکرومولار و اسید هیومیک 5/1 درصد و فاکتور دوم، شامل دو رقم کنجد، یلووایت و رقم محلی دزفول در نظر گرفته شد. برای مقایسه تیمارها صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی روزانه، میانگین جوانه زنی روزانه، شاخص بنیه بذر، طول ریشه چه، طول ساقه چه، ضریب آلومتری، میزان پرولین، میزان پروتئین های محلول و فعالیت آنزیم کاتالاز مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که پرایمینگ بذر اثر معنی داری بر صفات درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی روزانه، شاخص بنیه بذر، طول ریشه چه، طول ساقه چه، ضریب آلومتری و میزان تغییرات بیوشیمیایی گیاهچه داشت و باعث بهبود آنها گردید. اثر رقم بر کلیه صفات مورد بررسی به استثنای سرعت جوانه زنی و طول ساقه چه، غیر معنی دار بود. در این تحقیق رقم محلی دزفول به طور میانگین با 52/13 بذر در روز از سرعت جوانه زنی بالاتری نسبت به رقم یلووایت برخوردار بود. همچنین اثر متقابل تیمارهای پرایمینگ بذر و رقم، تنها روی شاخص بنیه بذر و ضریب آلومتری معنی دار شد، به طوری که مقایسه میانگین ها مشخص نمود بیشترین میزان صفت بنیه بذر توسط مصرف اسید هیومیک 5/1 درصد در رقم محلی دزفول (به میزان 09/10) حاصل گردید، در حالی که بیشترین میزان ضریب آلومتری در پیش تیمار بذر با متیل جاسمونات در رقم یلووایت (به میزان 57/1) به دست آمد. در این مطالعه موثرترین تیمار پرایمینگ بذر برای بهبود خصوصیات جوانه زنی، میزان تغییرات بیوشیمیایی و رشد گیاهچه در کنجد، اسید هیومیک 5/1 درصد و بهترین پاسخ به آن مربوط به رقم محلی دزفول بود. پرایمینگ بذر با اسید هیومیک 5/1 درصد نسبت به تیمار شاهد و رقم محلی دزفول نسبت به رقم یلووایت در بسیاری از شاخص های جوانه زنی و رشد اولیه گیاهچه نتایج بهتری را نشان داد، بنابراین می توان اظهار داشت که پیش تیمار بذر به وسیله اسید هیومیک با تاثیر بیشتر بر خصوصیات جوانه زنی کنجد، می تواند در استقرار مطلوب گیاهچه آن موثرتر واقع گردد و استفاده از این اسید آلی در توسعه سامانه ریشه ای و استقرار مطلوب گیاهچه کنجد که به عنوان یک مشکل اساسی در ابتدای فصل رشد مطرح است، بسیار مفید باشد. جنبه های نوآوری: 1- اسید هیومیک موثرترین تیمار پرایمینگ بذر بر خصوصیات جوانه زنی، تغییرات بیوشیمیایی و رشد گیاهچه های کنجد بود. 2- تاثیر تیمارهای پرایمینگ بذر بر خصوصیات جوانه زنی رقم محلی دزفول نسبت به رقم یلووایت بیشتر بود.