بررسی و تحلیل سیر تحول در نظریه های منازعه (با تاکید بر تحول تاریخی، رشته ای و نگاه ریشه ای نظریه ها)

منازعه از یک اختلاف دیدگاه در مقیاس خرد فردی تا سطح کلان کشورها، آغاز و با دامنه دار شدن، تشدید و ابعاد گسترده پیدا می کند و به خشونت میان طرف های درگیر منجر می شود. این پدیده، در طول تاریخ بشریت همواره به دلایل مختلف به وقوع پیوسته است. در ارتباط با ریشه های وقوع منازعه، از ابتدای تاریخ علم تاکنون نظریه های مختلفی ارائه شده است. مهمترین آنها را می توان در چهار گروه نظریه های علوم سیاسی، جامعه شناسی، روابط بین الملل و نظریه های جغرافیایی و ژئوپلیتیکی مورد اشاره قرار داد که در چهار دوره از سده چهار پیش از میلاد مسیح تا قرن چهارده میلادی، از قرن پانزدهم تا پایان قرن نوزدهم میلادی، قرن بیستم میلادی و از ابتدای قرن بیست و یکم تاکنون قابل بررسی و تحلیل هستند. این پژوهش از نظر هدف، بنیادی و از حیث ماهیت و روش، توصیفی تحلیلی است که با بهره گیری از منابع کتابخانه ای، سیر تحول 22 نظریه مهم را در موضوع ریشه یا ریشه های وقوع منازعه در چهار گروه نظریه های علوم سیاسی، جامعه شناسی، روابط بین الملل و جغرافیایی و ژئوپلیتیکی مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد. سوال اصلی این است که سیر تحول نظریه ها در ریشه یابی وقوع منازعات با تاکید بر تاثیرگذاری منفی آن در امنیت در طول تاریخ علم و در رشته های مرتبط چگونه بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد علت یا علل وقوع منازعات همزمان با تحولات مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، فناورانه، ژئوپلیتیکی و... و در دوره های تاریخی دچار تحول شده و نظریه های ارائه شده در این زمینه در سیر تکاملی از نگاه خرد و تک عاملی به ریشه منازعه به نگاه چند عاملی توسعه یافته و نگاه علوم مختلف به موضوع نیز متفاوت بوده است. با توجه به ماهیت منازعات، که ناامنی را در خود نهفته دارد، شناخت نظریه های مرتبط با این پدیده و آشنایی با ریشه های آنها، آسان کننده، کمک کننده و ضرورتی اجتناب ناپذیر در تدوین راهبردهای دفاعی و امنیتی برای کشورها و از جمله ایران خواهد بود.