مقایسه کارایی شش روش مختلف مسواک زدن در برداشت پلاک میکروبی دندان

بیان مساله: جهت برداشت پلاک میکروبی از سطوح دندانی، تاکنون روش های مختلفی برای مسواک زدن ارائه شده است. توانایی این روش ها در برداشت پلاک میکروبی و نیز زمان لازم برای آموزش، یادگیری و انجام آنها، می تواند متفاوت باشد؛ ضمن این که کارایی هر یک از این روش ها ممکن است در طول زمان به دلیل کاهش دقت عمل کننده در رعایت اصول آموخته شده، کاهش یابد؛ به همین دلیل انتخاب موثرترین روش مسواک زدن مطلبی قابل بررسی است.
مطالعه حاضر با هدف مقایسه کارایی شش روش رایج و پذیرفته شده مسواک زدن بلافاصله پس از آموزش و نیز پس از مدت 7±1 روز استفاده از هر روش، انجام شد؛ همچنین زمان لازم برای آموزش، یادگیری و کاربرد روش ها مورد مقایسه قرار گرفت.
این تحقیق به صورت Single Blind Randomized Controlled Trial طراحی شد؛ 15 نفر داوطلب از بین دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران در مقطع علوم پایه، مورد مطالعه قرار گرفتند. روش های مسواک زدن مورد بررسی شامل روش های Roll، Bass، Charters (C)، Modified Stillman (MS) و Modified Bass به دو طریق (MB2، MB1) بود. تمام روش های مورد بررسی با ترتیب انتخاب تصادفی و طی شش دوره متوالی به هر شرکت کننده آموزش داده شد. طی دوره نخست در جلسه اول پس از پالیش کامل دندانها، از شرکت کننده درخواست شد به مدت 72-48 ساعت از تمیزکردن دهان به هر نحوی خودداری نماید. در جلسه دوم پس از ثبت پلاک ایندکس اولری، روش انتخاب شده آموزش داده شد و در پایان داوطلب دهان خود را به همان روش مسواک می زد. مجددا ایندکس پلاک اولری ثبت گردید. زمان لازم برای آموزش، یادگیری و استفاده از روش، تعیین و ثبت گردید. در پایان از داوطلب خواسته شد که به مدت 7±1 روز و روزی دو مرتبه به روش تازه آموخته شده، مسواک بزند. پس از این مدت در جلسه سوم ایندکس پلاک اولری برای بار سوم ثبت گردید و پس از پالیش مجدد دندانها دستور مجدد توقف هر گونه اقدام تمیزکننده دندانها به مدت 72-48 ساعت داده شد. این مدت به عنوان دوره Wash Out مرحله قبل و آماده سازی مرحله بعد در نظر گرفته شد؛ سپس دوره های بعد نیز با همین روند در جلسات اول تا سوم انجام گرفت. در نهایت میزان پلاک میکروبی در دندانهای مختلف و سطوح مختلف دندانی، در اولین مرتبه استفاده و نیز پس از 7±1 روز استفاده از روش ها مورد بررسی قرار گرفت؛ همچنین زمان لازم برای آموزش و استفاده از روش ها نیز مقایسه شد. اطلاعات به دست آمده با استفاده از برنامه SPSS و بر اساس آنالیز واریانس بلوک های کامل تصادفی تحلیل گردید.
از نظر تمیزکردن همه سطوح دندانها، در کاربرد بلافاصله پس از آموزش، روش C نسبت به بقیه روش ها بجز MB1 و روش MB1 نسبت به دیگر روش ها بجز C کارایی بیشتری نشان دادند (05/0 P<) ولی در این مرحله اختلاف بین این دو روش و نیز بین دیگر روش ها معنی دار نبود. پس از یک هفته استفاده از روش ها، در کارایی روش های مختلف تفاوت معنی دار مشاهده نگردید؛ از نظر تمیزکردن دندانهای خلفی در کاربرد بلافاصله پس از آموزش، روش C از بقیه روش ها بجز MB1 بطور معنی داری کارایی بیشتری نشان داد (05/0 P<). برتری روش MB1 نیز نسبت به برخی روش های دیگر معنی دار بود (05/0 P<) ولی بین روش C و MB1 تفاوت آماری معنی داری مشاهده نشد. پس از یک هفته کاربرد نیز روش C نسبت به بقیه روش ها بجز MB1 برتری معنی دار آماری نشان داد (05/0 P<) ولی اختلاف دو روش C و MB1 معنی دار نبود. در اولین کاربرد روش ها، کارایی روش C در تمیزکردن دندانهای قدامی بطور معنی داری بیشتر از روش های MS، Bass و MB2 بود (05/0 P<). روش MB1 نیز از این نظر نسبت به روش های دیگر برتری معنی داری نشان داد اما بین دو روش MB1 و C تفاوت آماری معنی داری وجود نداشت. پس از یک هفته کاربرد روش ها نیز، کارایی روش های مختلف در تمیزکردن دندانهای قدامی تفاوت آماری معنی داری نشان نداد. از نظر زمان مورد نیاز برای آموزش یادگیری و کاربرد، از نظر آماری روش C تنها از روش های Bass و Roll و نیز روش MBI فقط از روش Roll وقت گیرتر بوده اند؛ همچنین روش MB2 نیز از روش های Boss، Roll و MS به صورت معنی داری وقت گیرتر بود (001/0 P<).
بر اساس تحقیق حاضر به نظر می رسد با استفاده کامل و صحیح از روش ها، از نظر برداشت پلاک میکروبی روش های C و MB1 که طی آن روش های Bass و Roll بطور مستقل ولی متوالی بکار می رود، کارآمدتر از سایر روش ها می باشند ولی با گذشت زمان از کارایی روش ها و اختلاف بین آنها کاسته می شود که به نظر می رسد این امر ناشی از کاهش دقت عمل کننده و عدم رعایت تمام جزئیات روش باشد؛ همچنین هر چند زمان لازم برای روش های مختلف تفاوت دارد، ولی زمان لازم برای موثرترین روش ها (C و MB1) با یکدیگر و با بیشتر روش های دیگر تفاوت معنی دار نداشته است.