تبیین فلسفی تبدل ارض در حکمت اسلامی و تعامل با متون دینی

تفسیر آیات مربوط به مبدا و معاد در قرآن کریم از ابعاد دشوار این منظومه معرفتی است. عده ای این آیات را ملحق به مشتبهات و متشابهات نموده و از سخن گفتن در این باره دوری جسته اند. اما از آن جا که قرآن کریم این آیات را با هدف تفاهم بیان کرده و روایات نیز در تبیین و توضیح آنها سخن گفته اند، بسیاری از دانشمندان اسلامی به قدر وسع خویش در توضیح و تبیین مقصود این آیات کوشیده اند. یکی از این آیات، آیه شریفه تبدیل زمین به غیر زمین است که ناظر به فضای قیامت و تحولات پس از دنیا می باشد. عده ای از مفسران، آیه را ناظر به تحولات مادی و طبیعی دانسته و گروهی به تبیین وجودی و فلسفی آن اقدام کرده اند. در این مقاله با روشی تطبیقی تحلیلی به مقایسه تفسیر طبیعی برخی مفسران و تبیین فلسفی حکمت متعالیه در این باره پرداخته و ضمن تجمیع مواضع آن دو، بیان شده که علی رغم استغراب و استبعاد رایج، تبیین حکمی مبتنی بر قواعد فهم متعارف قابل توجیه می باشد. به علاوه، این تفسیر و تبیین مانع عقلی و عرفی نداشته و با ظاهر آیات و روایات نیز هماهنگ است. همچنین تفسیر ظاهری را در خاستگاه خود پذیرفته و توفیق بیشتری در رفع اشکالات دارد.