تحلیل انتقادی نگره تمارض ابراهیم علیه السلام بر پایه روایات امامیه

یکی از مسائل مهم در نبوت شناسی ابراهیم علیه السلام تمارض ایشان در ابتلای به مرض خاص جسمی به عنوان عذری برای حاضر نشدن در عیدگاه ستاره پرستان است که به شبهه تمارض شهرت دارد. این شبهه برآیند تبیین های خاص از ظاهر آیه «فنظر نظره فی ٱلنجوم فقال إنی سقیم» و مستند به برخی از متون روایی و اقوال تابعان است. پژوهه حاضر با محوریت این شبهه به دنبال پاسخ به این مسائل است: مهم ترین رهیافت های رایج در توجیه تمارض ابراهیم علیه السلام چیست؟ چه نقدهایی بر این رهیافت ها وارد است؟ رهیافت معیار بر پایه احادیث امامیه در پاسخ به شبهه تمارض ابراهیم علیه السلام کدام است؟ نتایج پژوهش نشان داد که پنج رهیافت مهم در توجیه تمارض ابراهیم علیه السلام میان دانشوران مسلمان شکل گرفته است: دروغ مصلحتی، اخبار منجمانه، بیماری کوچک، تاویل سقیم به مرگ، شبه کذب. هر یک از این رهیافت ها دچار آسیب های مبنایی، روشی و منبعی است و در رفع شبهه تمارض ابراهیم علیه السلام ناتوان و ناتمام هستند. رهیافت معیار با استناد به گوهر معنایی سقیم، توجه به سیاق و قرائن درون متنی و روایات امامیه و پرهیز از تاویل گرایی عقلی و ادبی، سقیم بودن ابراهیم علیه السلام در آیه مذکور را به گونهای تبیین می کند که مستلزم اسناد کذب به ابراهیم علیه السلام نیست و از شمول حیل نیز خارج است؛ پس راه هر نوع تردید در عصمت ابراهیم علیه السلام را نیز مسدود می‏ نماید.