زمین شیمی و زئولیت زایی توف ها در محدوده معدنی زرین دشت (فیروزکوه، پهنه البرز مرکزی)

منطقه زرین دشت در استان تهران، در میان شهرستان‏ های دماوند و فیروزکوه جای دارد. این منطقه با گسترش نزدیک به 10 کیلومتر مربع، بخشی از پهنه ساختاری البرز مرکزی به شمار می رود. برپایه بررسی‏ های سنگ‏ نگاری و زمین‏ شیمیایی، سنگ‏ ‏ های آذرآواری منطقه زرین‏ دشت ترکیب تراکیت، داسیت، ریوداسیت و ریولیت دارند. بررسی های میکروسکوپی و تجزیه XRD نشان می‏ دهند این سنگ ها دارای شیشه‏ و بلورهای کوارتز، کلینوپتیلولیت، آنالسیم، ناترولیت، هیولاندیت، مونت‏ موریونیت، کائولینیت، ایلیت و کلریت هستند. بافت توف‏ ها ویتروفیری است. برپایه داده‏ های زمین‏ شیمیایی، سنگ‏ های یادشده سرشت کالک‏ آلکالن دارند و از نوع متاآلومین تا پرآلومین است. الگوی تغییرات عنصرهای کمیاب و کمیاب خاکی بهنجارشده به ترکیب کندریت و گوشته اولیه برای نمونه های منطقه زرین دشت نشان دهنده غنی شدگی این سنگ ها از LREE و LILE نسبت به HREE و HFSE و آنومالی منفی Eu، Ba، Ti، Sr و P است. این پدیده و نیز جایگاه نمونه ها در نمودارهای گوناگون شناسایی پهنه زمین ساختی، نشان دهنده پیدایش سنگ های زرین دشت در پهنه فرورانش حاشیه فعال قاره ای هستند. کلریت‏ ها افزون بر حضور در زمینه سنگ، کمابیش حفره ها را (به صورت بادامکی) پر کرده ‏ اند؛ اما آنالسیم بیشتر در زمینه سنگ پراکنده بوده و گویا پیامد بازتبلور شیشه‏ های آتشفشانی، مانند شارد‏ های درون سنگ، هستند. این کانی‏ های ثانویه پیامد دیاژنز تدفینی– دگرگونی درجه پایین در توف‏ های زرین دشت دانسته می شوند که زیر فشار لایه های بالایی روی داده است.