زمین‏ شناسی، سنگ نگاری، زمین‏ شیمی و سنگ زایی درزهای ستونی ریوداسیتی- داسیتی علیشاهی (جنوب‏ خاوری راین، کرمان)

درزهای ستونی ریوداسیتی- داسیتی علیشاهی بخشی از مجموعه آتشفشانی رازک، با سن ائوسن میانی- بالایی هستند و در پهنه آتشفشانی- رسوبی دهج- ساردوییه و جنوب‏ خاوری کمربند ماگمایی ارومیه- دختر جای دارند. این مجموعه شامل تناوبی از سنگ های آذرآواری و جریان‏ های گدازه‏ ای آندزیت، ریولیت و ریوداسیتی- داسیتی است. سنگ های ریوداسیتی- داسیتی گاه ساختار ستونی به‏ صورت پنج یا شش وجهی نابرابر با ستون های منظم و مستقیم (کولونیدی) و ستون های کج شده و نامنظم (اینتبولیتور) به همراه ساختارهای شیاری (استریا) دارند. بافت شاخص آنها فیریک، هیالوپورفیریتیک، گلومروپورفیری، غربالی، جریانی و پرلیتیک هستند. پلاژیوکلازها که فنوکریست اصلی هستند همراه با میکروفنوکریست‏ های کمیاب سانیدین، ارتوکلاز، هورنبلند، پیروکسن، بیوتیت و کانی‏ های فرعی آپاتیت، تیتانیت و کانی های کدر، در زمینه ای شیشه‏ ای و نهان بلور جای گرفته‏ اند. زمینه گاه در مرحله فرایند واشیشه ای‏ شدن و تبدیل به مخلوطی از کوارتز و آلکالی‏ فلدسپار است. برپایه بررسی های زمین‏ شیمیایی، ترکیب درزهای ستونی علیشاهی ریوداسیت- داسیت است و سرشت کالک آلکالن نشان می دهند. آنومالی منفی Eu و کاهش مقدار Sr، همراه با افزایش مقدار Si نشان‏ دهنده اهمیت پلاژیوکلاز به عنوان فازی جدایش یافته هستند. غنی ‏ شدگی از عنصرهای لیتوفیل با شعاع یونی بزرگ و تهی‏ شدگی از عنصرهای با شدت میدان بالا (مانند: Ti، Ta، و Nb) نسبت به ترکیب گوشته اولیه، همچنین، الگوی عنصرهای خاکی نادر یهنجارشده به ترکیب کندریت نشان‏ دهنده پیدایش ماگمای درزهای ستونی در پهنه کمان آتشفشانی مرتبط با حاشیه فعال قاره ای هستند. تهی‏ شدگی از عنصرهای Nb و Ta پیامد کاهش انحلال این عنصرهای در سیال‏ های و مذاب های محیط های فرورانش در ژرفای کم است.