در دفاع از تفکر: بررسی انتقادی سه اثر در زمینه روش تحقیق در تاریخ

امروزه بحث روش و روش شناسی یکی از سنجه های مهم علمیت هر رشته علمی به شمار می رود. شاید اکنون بدون معرفت نسبت به روش و روش شناسی ادعای علمیت در هر علمی مورد تردید باشد. پژوهش حاضر ضمن نقد سه اثر منتشرشده در حوزه روش تحقیق در تاریخ یعنی روش تحقیق در تاریخ نگاری اثر جهانگیر قائم مقامی، درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ نوشته علیرضا ملایی توانی و روش پژوهش در تاریخ شناسی نوشته حسن حضرتی به ارزش یابی روش و روش شناسی و نسبت آن با تفکر در علم تاریخ پرداخته است. این نقد نشان می دهد که چه پیامدهایی از اتخاذ رهیافت پوزیتیویستی در علم تاریخ متصور است. پذیرش الگوهای روش شناختی علوم طبیعی در تاریخ، تضعیف موضع نقد، تضعیف موضع اندیشه ورزی در علم تاریخ، نادیده انگاشتن نقش مورخ به عنوان دست کم بخشی از فرایند تولید علم تاریخ و... از جمله تبعات اتخاذ رهیافت پوزیتیویستی در تاریخ است. بر این اساس راهبرد پژوهش کنونی آن است که تمهیداتی اندیشیده شود تا به واسطه ی آن تفکر در تاریخ به موضعی غالب تبدیل شود. مساله نوشتار حاضر این است که نسبتی مشخص بین علم تاریخ و تفکر برقرار سازد و در این راستا تعریف و تاویلی از علم تاریخ و روش شناسی تاریخی ارائه شده که به تقویت تفکر استمداد برساند.