شناسایی و دسته بندی خودکار دستگاه ها و گوشه های موسیقی سنتی ایرانی: بررسی تحلیلی و تطبیقی پژوهش های انجام شده (پیشرفت ها و کاستی ها)

شناسایی و دسته بندی خودکار دستگاه ها و گوشه های موسیقی سنتی ایرانی، که بیش از یک دهه توجه پژوهشگران را به خود جلب کرده است، یکی از شاخه های حوزه بازیابی اطلاعات موسیقی محسوب می شود. گفتار حاضر با هدف مرور پژوهش های انجام شده در این حوزه و نیز تحلیل مسائل، رویکردها و موانع پیش رو انجام شده است.  رویکرد پژوهش، از نوع تحلیل محتوا و شیوه گردآوردی داده ها، بر اساس مطالعه اسنادی- کتابخانه ای بوده است. اصلی ترین محدودیت ها و دلایل ناکارآمدی پژوهش های این حوزه را می توان ناشی از انجام پژوهش ها به صورت موازی و مجزا، نبود پایگاه داده منسجم برای موسیقی ایرانی و نداشتن دانش کافی پژوهشگران از مبانی نظری موسیقی سنتی ایرانی دانست. بطورکلی، دو رویکرد ماکرو و میکرو را می توان برای پژوهش های مرتبط با شناسایی خودکار موسیقی ایرانی متصور شد. عمده پژوهش هایی که تا کنون منتشر شده اند با رویکرد ماکرو بوده و در آن صرفا بر اساس اشل صوتی پنج دستگاه اصلی، سعی در تفکیک و شناسایی خودکار این دستگاه ها از یکدیگر داشته اند. از آنجا که تقسیم بندی دستگاه ها از اصالت لازم برخوردار نبوده و در این خصوص بین نظریه پردازان و موسیقی دان ها، از نظر تعداد دستگاه و مرز بین آنها اتفاق نظر وجود ندارد، انجام پژوهش هایی با رویکرد میکرو، که در آن تاکید بر شناسایی خودکار گوشه ها بر اساس بررسی سیر ملودی جمله های معرف هر گوشه است، پیشنهاد شده است.