منشآت عربی خاقانی شروانی

خاقانی سخنور بزرگ قرن ششم هجری در دو زبان فارسی دری و عربی سرآمد روزگار خویش بوده و آثار ارجمندی در نظم و نثر، به این دو زبان از خود به یادگار گذاشته است. بااین همه، تاکنون جز چند قصیده عربی و چند قطعه نثر کوتاه به این زبان که در دیوان شاعر و احیانا منشآت فارسی او آمده است، نمونه دیگری از آثار عربی وی در دست نیست. ما در اینجا برای نخستین بار دو نامه عربی برجای مانده از او را براساس نسخه هایی که از این رسائل در کتابخانه های چستربیتی و سلیمانیه ترکیه (بخش داماد ابراهیم پاشا) وجود دارد، معرفی می کنیم. این رسائل از نمونه های عالی عربی نویسی ایرانیان است و فواید ادبی و تاریخی بسیار دارد؛ ازجمله می تواند گره گشای مشکلات متعددی در زمینه سوانح زندگی خاقانی باشد و ابهاماتی را از سخنان این شاعر پیچیده گوی زبان فارسی رفع کند. اطلاعاتی دست اول و ارزشمند درباره دو مخاطب این نامه ها، به نام های قطب الدین ابهری و اوحدالدین غزنوی و ناگفته هایی در زمینه تاریخ و تصوف آذربایجان در قرن ششم، از فوایدی است که از سطرهای این رسائل دانسته می شود. نگارنده پژوهش حاضر، رسائل یادشده را تصحیح کرده و با مقدمه و تعلیقات لازم با عنوان غایت ابداع در دست انتشار دارد.