بررسی پیامدهای قرارداد 1907م. بر قاینات مطالعه موردی: سالهای حضور بارون چرکاسف کنسول روسیه در قاینات و سیستان (1913- 1909م./1331-1327ق.)

رقابت روس و انگلیس در آسیا با انعقاد قرارداد 1907م تعدیل شد و ایران به دو منطقه نفوذ و یک منطقه بی طرف تقسیم گردید. روس ها منطقه سیستان را به رقیب واگذار کردند، ولی در منطقه بی طرف هنوز تحرکاتی وجود داشت و قاینات شرقی ترین منطقه بی طرف بود. اگرچه تاکنون درباره روابط روس و انگلیس در ایران و قرارداد 1907م پژوهش های صورت گرفته، اما به اثرات و پیامدهای آن بر مناطق بی طرفی قاینات توجه نشده است. این پژوهش به طور خاص پیامدهای این قرارداد را بر قاینات در دوره فعالیت چرکاسف -کنسول روسیه- مورد توجه قرار داده تا اثر آن بر بیرجند مشخص شود. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس اسناد و گزارش های محرمانه کنسولگری انگلیس تلاش دارد به سوالات پژوهش درباره پیامدهای قرارداد 1907م بر قاینات، عملکرد بارون چرکاسف و اثرات حضور روس و انگلیس در بیرجند پاسخ دهد. یافته ها نشان داد روس ها بعد از قرارداد 1907م به جای سیستان تمرکز خود را بر قاینات قرار داده و چرکاسف بیشتر دوره ماموریت خود را مقیم بیرجند بود و تلاش کرد کنسولگری را نیز به آنجا منتقل نماید. او به طور فعال در کشمکش حشمت الملک دوم و شوکت الملک دوم نقش ایفاء کرد و اگرچه فعالیت پزشکی روس ها در بیرجند در دوره او کاهش یافت، اما در زمینه اقتصادی بانک استقراضی از سیستان به بیرجند انتقال داده شد. چرکاسف با تحت الحمایه قرار دادن مخالفان شوکت الملک دوم نظیر خوانین نخعی تلاش کرد متحدانی جدید در منطقه برای روس ها پیدا کند، اما اقدامش بی نتیجه ماند.