از ماوروماتیس در فلسطین تا جزایر مارشال: تاملی در تحول مفهوم اختلاف در رویه قضایی دیوان بین المللی دادگستری

در آرای صادره دیوان بین المللی دادگستری درتاریخ 5 اکتبر 2016 در دعوای دولت جزایر مارشال علیه کشورهای دارای تسلیحات هسته ای، دیوان با این استدلال که طبق رویه پیشین "اختلاف زمانی موجودیت می یابد که براساس ادله، اثبات گردد که خوانده از "مخالفت آشکار" خواهان با دیدگاه هایش آگاه بوده یا نمی توانسته آگاه نباشد»، تا حدی که به دعوای جزایر مارشال علیه انگلستان مربوط می شود، نتیجه گرفت که ادله ارایه شده توسط جزایر مارشال در خصوص اختلاف نظر میان طرفین، این نکته را تایید نمی کند که انگلستان از اتهام نقض تعهدات از سوی وی آگاه بوده یا نمی توانسته آگاه نباشد، لذا اولین ایراد صلاحیتی مطروحه توسط انگلستان قابل قبول است و دیوان به موجب بند 2 ماده 36 اساسنامه خود، فاقد صلاحیت است. این اولین بار است که دیوان صراحتا از "معیار آگاهی" خوانده از وجود اختلاف سخن به میان می آورد و آنرا مبنای بررسی ایراد صلاحیتی مربوط به وجود اختلاف قلمداد می کند. دو سوال مهم مطرح می شود: یک، آیا این رویکرد با رویه قضایی مستقر دیوان هماهنگ است؟ قضات اقلیت در نظرات جداگانه خود به این سوال پاسخ منفی داده و آنرا ابداعی خطرناک تلقی کرده اند. اما به نظر می رسد که واقعیت غیر ازین باشد، چرا که رگه هایی از این رویکرد به وضوح در آرائ اخیر دیوان به چشم می خورند. دوم، آیا این معیار با ملزومات اصل "اجرای مطلوب عدالت" سازگار است. نگارنده این سطور در این قسمت با قضات مخالف همنواست.