مطالعه اصول صفحه آرایی صفحه های افتتاح قرآن های آستان قدس رضوی سده 6 تا 9 ه. ق

پژوهش حاضر، در کنار ارزش نسخه شناسی قرآن، به مطالعه بصری صفحات افتتاح مجموعه ای از قرآن های محفوظ در آستان قدس رضوی از سده 6 تا 9 هجری با هدف تاکید بر صفحه آرایی،تناسبات، تزئینات و تذهیب پرداخته است. لذا به این پرسش می پردازد که ویژگی صفحه آرایی صفحات افتتاح در قرآن های محفوظ در آستان قدس رضوی از قرن 6 تا 9 هجری و دوم وجوه افتراق و اشتراک در صفحه آرایی قرآن ها چیست؟ بنابراین در قرآن های مذکور بعد از معرفی، صفحه افتتاح قرآن ها از دیدگاه صفحه آرایی وتزئینات مورد بحث و تفسیر قرار گرفت. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش تحقیق تاریخی،توصیفی به انجام رسیده و با جامعه آماری هدفمند و نمونه گیری متوالی در جهت حداکثر تفاوت و تشابه طبقه بندی و سپس تجزیه و تحلیل شده است. نتایج یافته های پژوهش نشان داد که صفحه آرایی صفحات افتتاح قرآن ها از سده 6 تا 9 هجری سیر تکاملی را پیموده است. در دوره سلجوقی خط و خوشنویسی رشد قابل توجهی داشته و خطوط سته به نظم و قاعده درآمدند، در تزئینات قرآن ها از فرم های هندسی، اسلیمی های ساده و رنگ های محدود و علی الخصوص زرین استفاده شد، در عصر ایلخانی ترکیب بندی و صفحه آرایی منسجم تر و منظم تر گشت استفاده از رنگ های زرین و لاجوردی مرسوم شد، فرم های هندسی جایگاه خود را در کنار برخی عناصر طبیعت گرا حفظ کردند. قرآن های کتابت شده عصر تیموری به لحاظ ساختاری، استفاده از عناصر طبیعت گرا و ظرافت نقوش اصولی و قاعده مند بودند و کاربرد رنگ های زرین، لاجوردی و شنجرف در کنار رنگ های متنوع دیگر از خصوصیات شاخص در تزئینات این دوره بوده است. در نهایت می توان عنوان کرد که هنر کتابت از شکل ساده و بی پیرایه به سوی انسجام و پر نقش و نگاری پیش رفته و تزئینات نیز در قرآن ها به عنوان عنصری زیباشناسانه در صفحه آرایی محسوب شد و ترکیب بندی تناسبات و تقسیمات اجزاء براساس نظمی خاص بوده است. لذا ساختار هندسی، تناسب و توازن در صفحه آرایی قرآن های مورد مطالعه اهمیت داشته و کاتب این اصول را براساس علوم، فنون و هنر رایج زمان خود رعایت و در نتیجه ترکیب بندی های زیبا و بی بدیلی خلق کرده است.