تبیین چگونگی عملکرد داروهای قاعده آور خوراکی از دیدگاه طب سنتی ایران

داروهای قاعده آور در طب سنتی ایران «مدر حیض» یا «مدر طمث» نامیده می شوند و برای درمان مواردی از احتباس حیض تجویز می شوند. این داروها معادل Emmenagogue در طب رایج می باشند. وقوف کامل به درمان های طب سنتی ایران نیازمند درک عمیق از چگونگی عملکرد داروها در این مکتب طبی می باشد. هدف از این مقاله تبیین چگونگی عملکرد داروهای قاعده آور در طب سنتی ایران و رسیدن به یک سری قوانین کلی برای چگونگی تاثیر آن ها در ایجاد خونریزی قاعدگی می باشد. داروهای مدر حیض از کتب معتبر طب سنتی ایران استخراج شدند، کیفیت و عملکرد آن ها مطالعه و جمع آوری شد و مجموع یافته ها در قالب یک قانون کلی در این مقاله ارائه گردید. داروهای مدر حیض با دو عملکرد باعث ایجاد خونریزی قاعدگی می شوند: یکی آنکه با تغییراتی که روی خون اعمال می نمایند، آن را آماده خروج می سازند و دیگر آنکه مسیر خروج خون را باز می نمایند. لازمه آماده سازی خون برای خروج، ایجاد تسخین و تلطیف و تحریک خون می باشد و لازمه این افعال گرم بودن کیفیت غالب داروست. لازمه بازکردن مسیر این است که دارو مفتح باشد و لازمه تفتیح وجود جوهر لطیف غالب در دارو است. در این میان تنها مفرده ای که به گونه دیگر عمل می کند، «خلر» است که با تولید خون سوداوی و ایجاد اکراه در طبیعت، آن را وادار به اخراج این خون از بدن می سازد. داروهای مدر حیض همگی دارای جوهر لطیف و کیفیت گرم می باشند و تنها در مواردی که احتباس حیض به سبب غلظت و سردی خون است، کاربرد دارند، لذا به سایر مفرداتی که این خصوصیات را ندارند، اما موجب جاری شدن حیض در موارد احتباس حیض با اسباب دیگری می شوند، مدر حیض گفته نمی شود.