مروری بر صداع در طب ایرانی

در حوزه علت شناسی، تشخیص و درمان بیماری سردرد کارهای زیادی انجام گرفته است، اما کماکان از سردرد با عنوان یک اختلال شایع، ناتوان کننده و با هزینه اقتصادی قابل توجهی یاد می شود. می توان از ظرفیت های طب سنتی جهت یاری نمودن طب رایج در برخورد با این معضل بهره برد. فصول مرتبط با صداع با روش نمونه گیری هدفمند و مبتنی بر معیار از منابع طب ایرانی، «القانون فی الطب»، «کامل الصناعه»، «الحاوی»، «ذخیره خوارزمشاهی»، «شرح قرشی»، «شرح الاسباب و العلامات»، «معالجات عقیلی» و «اکسیر اعظم» مطالعه و جمع بندی گردید. همچنین کتاب سردرد، دسته بندی بین المللی سردرد و برخی دستورالعمل های درمانی مورد بررسی قرار گرفت. نهایتا نتایج مورد تحلیل و مقایسه قرار گرفت. صداع در طب سنتی ایران بر اساس جزء درگیر در سر، مشارکتی بودن یا نبودن، بدنی یا غیر بدنی بودن سبب درد، محل و شدت درد، عوارض ایجاد شده و ساز و کار ایجاد درد، دسته بندی می گردد. بر این اساس بیش از 27 نوع سردرد در منابع ذکر شده است که انواع سوء مزاجات ساده و مادی، خوذه و شقیقه، صداع ناشی از ضعف یا قوت حس سر از آن جمله است. جهت یاری در تشخیص می توان از ملاک های تقسیم بندی سردرد در طب سنتی بهره برد. این موارد شامل اصلی یا مشارکتی بودن، مادی یا ساذج بودن، حار یا باردبودن، نوع ماده، وجود یا عدم وجود یبوست، ضعف سیستم مغزی یا حساسیت بیش از حد آن می گردد. درمان موثر انواع سردرد با رفع سبب هر یک از انواع میسر می گردد، اما برخی تدابیر در اکثر اقسام صداع موجب تخفیف علائم خواهد شد. این موارد شامل قلت اکل و شرب، افزایش مدت زمان خواب شب، سکون و آرامش و قلت کلام، پرهیز از محرکات اخلاط و بخارات در بدن، پرهیز از غذاهای نفاخ و بخارزا، و پرهیز از مصرف ترش مزه ها می شود. دسته بندی و روش تشخیص سردرد در طب ایرانی و طب رایج با هم تفاوت دارد، اما درمان های غیر دارویی هم جهت می باشد. با استفاده از مطالب مطرح در طب سنتی می توان بیماران مبتلا به سردرد را در بهبود سردرد یاری نمود.