ایران نامی کهن ماندگار؛ از ساسانیان تا ایلخانیان

ایران زمین مفهومی آرمانی است که در گذار فراز و نشیبهای تاریخ جغرافیایی و حتی افول قدرت سیاسی، خود را در حوزه های فرهنگ و تمدن، سرزمین و جغرافیا، سیاست و فرمانروایی، تداوم بخشیده و در خاطره جمعی ایرانیان ماندگار ساخته است.ریشه نام ایران در معرفی سرزمین سکونت آریایی های مهاجر و یا اقوامی از این نژاد را میتوان در زبانهای اوستایی و پارسی باستان و با واژه هایی از پیشوند «ایر» یا «آریا» یافت. با فروپاشی امپراطوری ساسانی نام ایران تا دو سده و اندی سال از اصطلاحات سیاسی فراموش شده و اعراب در قلمرو سرزمینهای خلافت اسلامی از اصطلاح فارس استفاده میکردند. با روی کار آمدن دولتهای بومی در خراسان (ایران خاوری) مانند صفاریان، طاهریان، و آل بویه آهسته آهسته رستاخیز ایران زمین در مفهوم سیاسی آن آغاز شد. در دوره سامانیان نام ایران بر گستره دولت سامانی اطلاق و دیگر بر گستره باختری آن اطلاق نمیگردید. با فتح کامل ایران توسط هولاکوخان، نوه چنگیزخان مغول، حکومت ایلخانی در ایران که متصرفات آن تا حدود زیادی با قلمرو ایران باستان منطبق بود، حکمرانی بر سرزمینی که خود را ملک دار آن میپنداشت، بدون دریافت مالیات ممکن نمیدانست؛ بنابراین زمینه نفوذ عناصر ایرانی برای اداره امور مملکتی که از نخبگان فرهنگی و با سابقه دیوانی بودند، فراهم آمد. این فرصتی برای اندیشه ورزان فرهنگی و سیاسی ایرانی بود که خاطره ایران زمین را در یکپارچگی سیاسی و استقلال قلمرو سلاطین ایلخانی بازآفرینی نمایند.