گاهشماری های محلی و چگونگی تطبیق آنها در اسناد اداری شاهنشاهی هخامنشی

آنچه ساختار اداری شاهنشاهی هخامنشی را از دیگر حکومت های باستانی متمایز می سازد، تنوع بایگانی های این دوره از نظر خط و زبان و گاهشماری است. در مرکز شاهنشاهی از تقویم فارسی باستان و عیلامی، در میان رودان، بخش های یهودی نشین و کلیه ی اسناد آرامی، مانند: الفانتین، ایدومه، از تقویم بابلی، و در مصر تقویم مصری استفاده می شد. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که، با توجه به این واقعیت که در مکاتبات میان بایگانی های مختلف از یک شیوه ی گاهشماری استاندارد استفاده نشده است، هخامنشیان براساس چه سازوکاری این گاهشماری ها را با یکدیگر هماهنگ می کردند؟ در این مقاله برای پاسخ به این پرسش، با تکیه بر اسناد و مدارک مکتوب و منتشر شده و با روش تحقیق توصیفی-تحلیلی، ابتدا به معرفی شیوه های گاهشماری این دوره برپایه ی کتیبه های شاهی و بایگانی های به دست آمده از تخت جمشید، میان رودان و اسناد آرامی مصر و بلخ پرداخته و سپس چگونگی تطبیق آن ها در اسناد اداری مورد بررسی قرار گرفته است. فرضیه ی این پژوهش آن است که هخامنشیان بدون آن که بخش های مختلف شاهنشاهی را به استفاده از یک تقویم یکسان ملزم کنند، کوشیدند تا تقویم های مختلف را با یکدیگر منطبق و هماهنگ سازند. از آنجا که تقویم فارسی باستان، عیلامی و بابلی دارای ساختار گاهشماری مشابه، قمری-شمسی بودند که در آن ها ماه ها قمری و طول سال شمسی محاسبه می شد، برای آن که سال نو در آغاز اعتدال بهاری واقع شود، لازم بود که در فواصلی از سال، ماه کبیسه به تقویم بیفزایند. در میان رودان و عیلام، افزودن ماه کبیسه تا حد زیادی متاثر از عوامل سیاسی بود؛ اما پژوهش پیش رو نشان می دهد که هخامنشیان برای کارآمدی نظام اداری قلمرو گسترده ی خود، تقویم های محلی پیش گفته را ازطریق محاسبات ریاضی و نجومی و افزودن ماه کبیسه، کاملا با هم هماهنگ کردند. بهترین شاهد این ادعا اسناد اداری مصری در دوره ی مورد بحث هستند که در آن ها به منظور هماهنگی با دیوانسالاری شاهنشاهی، در کنار گاهشماری سنتی شمسی، تاریخ گذاری قمری-شمسی نیز به کار رفته است.