عملکرد و بهره وری مصرف آب گندم در تناوب زراعی پنبه-گندم در تیمارهای مختلف خاک ورزی و بقایای گیاهی

به منظور تعیین اثر سطوح مختلف آب آبیاری بر میزان عملکرد، حجم آب مصرفی و بهره وری مصرف آب و خصوصیات زراعی محصولات در تناوب زراعی پنبه-گندم در منطقه معتدل خراسان رضوی، آزمایشی با استفاده از طرح کرت های دوبار خرد شده بر پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات گناباد و در سال زراعی 95-1394 انجام شد. تیمار روش خاک ورزی در سه سطح (بدون شخم، شخم متداول و شخم کاهش یافته) در کرت های اصلی، تیمار مدیریت بقایا در سه سطح (شامل بدون بقایا، حفظ 30 درصد بقایا و حفظ60 درصد بقایا) در کرت های فرعی و سطوح مختلف آب آبیاری در سه سطح (50، 75  و 100 درصد آب مورد نیاز بر اساس سند ملی آب) در کرت های فرعی فرعی قرار گرفت. برای کشت گندم از رقم پارسی استفاده شد. نتایج نشان داد که بیشترین عملکرد دانه گندم بصورت غیر معنی داری از تیمار بی خاک ورزی و بدون بقایای گیاهی حاصل شد. حذف عملیات خاک ورزی و کشت مستقیم موجب افزایش عملکرد دانه گندم گردید که از نظر اقتصادی نیز قابل توصیه می باشد زیرا موجب کاهش هزینه های تولید می شود. حفظ یا حذف بقایای گیاهی تاثیر معنی داری بر عملکرد نداشت ولی اثرات مثبت بقایای گیاهی بر بهبود خصوصیات خاک و به تبع آن بر عملکرد محصولات زراعی در میان مدت یا دراز مدت قابل انتظار می باشد. در مورد برهمکنش اثر تیمارهای خاک ورزی × بقایای گیاهی × آبیاری، بیشترین میزان عملکرد از تیمار بی خاک ورزی با حفظ 30% بقایا و سطح آبیاری 100 درصدآب مورد نیاز به میزان 6249 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. بیشترین میزان بهره وری مصرف آب گندم از تیمار بدون خاک ورزی، بدون بقایا و سطح آبیاری 50 درصد به میزان 57/1 کیلوگرم در مترمکعب حاصل شد. بیشترین عملکرد گندم از تیمار آبیاری کامل (100% آب مورد نیاز) بدست آمد که با تیمار کم آبیاری 75% تفاوت آماری معنی دار داشت. با اعمال تیمار آبیاری 50%، عملکرد گندم 3/36 درصد و با اعمال تیمار آبیاری 75% عملکرد گندم 5/31 درصد نسبت به تیمار آبیاری 100% (شاهد) کاهش معنی دار یافت. بنابراین، امکان صرفه جویی در آب مصرفی گندم در کشاورزی حفاظتی وجود دارد زیرا بهره وری مصرف آب در مقایسه با کشاورزی رایج افزایش می یابد.