بازار ساوجبلاغ مکری، کانون تجاری عصر قاجاریه در شمال غرب ایران

ساوجبلاغ مکری (مهاباد فعلی) یکی از مهمترین شهرهای مناطق کردنشین ایران است که بمدت چهار سده مرکز بخشی از کردستان ایران تحت عنوان «مکریان » بوده است. بازار مهاباد از مهمترین فضاهای شهری تاریخی منطقه است. آنچنانکه شواهد تاریخی نشان میدهد، بازار ساوجبلاغ در اواخر دوره صفویه بنا گردید و بعدها در دوره قاجاریه به مهمترین مرکز تجاری شمال غرب ایران بدل شد.
در نوشتار حاضر تلاش بر آن است تا به این پرسش پاسخ گفته شود که مهمترین عوامل رشد و توسعه این بازار چه بوده و دلایل تبدیل آن به کانون تجاری شمال غرب ایران در عصر قاجاریه کدامند؟ فرض بر آن است که موقعیت ویژه فضایی و ارتباطی مهاباد با مناطق همجوار از جمله شمال عراق، آناتولی، روسیه، فلات داخلی ایران و واقع شدن در یکی از راه های فرعی ابریشم و نقش آن بعنوان پل ارتباطی بین تبریز- بغداد، اصلیترین عامل در انتخاب بازار مهاباد بعنوان کانون تجاری منطقه بوده است. در پژوهش حاضر، با بهره گیری از روش کتابخان هیی و میدانی مشخص گردید که علاوه بر شرایط ویژه ارتباطی، عوامل محیطی و طبیعی شامل جنگل های نواحی سردشت و بانه، کشت توتون و دامداری بدلیل وجود مراتع غنی در انتخاب بازار مهاباد بعنوان کانون تجاری منطقه در عصر قاجاریه نقش اساسی داشته اند.