شناسایی و بررسی اتنوبوتانی منتخبی از گیاهان دارویی شهرستان نیشابور (مطالعه موردی: مراتع زبرخان)

دانش اتنوبوتانی بخشی از سرمایه ی ملی هر قوم است که باور ها و آگاهی های محلی آنان از گیاهان و خواص آنها را در برمی گیرد که حاصل قرن ها آزمون و خطا در محیط طبیعی است و به دلیل شفاهی بودن در معرض انحطاط است. تحقیق حاضر با هدف آشنایی و مستندسازی فرهنگ استفاده سنتی از گیاهان دارویی مرتع زبرخان از رویشگاه های شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی صورت گرفت. در این مطالعه دانستنی های سنتی مردم پیرامون گیاهان در قالب مصاحبه ی آزاد و مشاهده ی مشارکتی گردآوری شد. مصاحبه ها با محوریت نام محلی گیاهان، اندام مورد استفاده، خواص و شوه مصرف گیاهان مطرح و تا جایی ادامه پیدا می کرد که پاسخ های تکراری ثبات و صحت مصاحبه را محقق می ساخت. گیاهان جمع آوری شده با استفاده از منابع معتبر گیاه شناسی شناسایی شد. در این مطالعه 70 گیاهی دارویی متعلق به 29 خانواده شناسایی شد که در این بین خانواده های Lamiaceae، Apiaceae،Compositae ، Brassicaceae و Polygonaceae از بیشترین سهم برخوردار بودند. نتایج حاصل از بررسی کاربرد سنتی گیاهان نشان داد که بیشترین استفاده دارویی از گیاهان جهت درمان بیماری های گوارشی، درمان سرماخوردگی، درمان بیماری های عصبی، مسکن و آرامبخش می باشد. بیشترین کارکرد اندام های مصرفی گیاهان شامل سرشاخه های گلدار، برگ و ساقه های جوان بود. بررسی و مقایسه کاربردهای مختلف گیاهان در منطقه مورد مطالعه و همچنین سایر نقاط ایران تشابه موارد مصرف در میان برخی گونه های گیاهی مشابه در مناطق مختلف کشور را به اثبات می رساند. وجود 70 گیاه دارویی غنای مراتع مورد مطالعه را نشان می دهد. شناخت این گیاهان و مستندسازی دانش پیرامون آنها می تواند زمینه مناسبی برای شناسایی اثرات درمانی جدید گیاهان، استفاده بهتر از گیاهان دارویی و فرآورده های آنها را فراهم آورد.