ثبت اختراع در جراحی با استفاده از داده های پایگاه استنادی اسکوپوس همراه با بررسی چالش های حقوقی

با توجه به رشد تولیدات علمی در سال های اخیر، این سوال همیشه در محافل علمی و جامعه مطرح است که چقدر تولیدات علمی منجر به رفع مشکلات جامعه شده است و چند درصد آنها منجر به تولید کالا، خدمات و کار در کشور شده است. در این راستا پژوهش حاضر ثبت اختراعات حوزه جراحی را در سطح جهانی و جایگاه ایران در این زمینه را مورد بررسی قرار داده است تا مشخص شود چه میزان اختراع از دل تولیدات علمی که بیشتر هم مقاله هستند، استخراج می شود. روش این پژوهش علم سنجی می باشد که با استفاده از داده های پایگاه استنادی اسکوپوس و موتور تعبیه شده بر روی آن انجام شد. همچنین از نرم افزار اکسل جهت ترسیم جداول و نمودارها استفاده شد. یافته های این پژوهش نشان داد که کشورهای آمریکا، ژاپن، انگلستان، آلمان، ایتالیا، چین، فرانسه، کانادا، هند و ترکیه به ترتیب در رتبه های اول تا دهم از حیث ثبت اختراع در زمینه جراحی را به خود اختصاص داده اند. کشور ایران نیز در رتبه بیست و سوم قرار دارد. سایر یافته ها از این حیثت طبق داده های این پایگاه نشان می دهد که روند ثبت اختراع در جراحی در سالهای اخیر با اندکی کاهش روبرو بوده است. به طوری که در سال 2014 با 757 مورد، سال 2015 با 729 مورد، سال 2016 با 716 مورد ، 2017 با 692 مورد و 2018 با 660 مورد روند کاهشی داشته است. سیر رشد تولیدات علمی در حوزه جراحی در دنیا و کشورمان رشد نسبتا خوبی داشته است ولی از حیث ثبت اختراع در این حوزه چشمگیر نیست. شاید یکی از دلایل آن را محدود کردن ثبت اختراعات به جراحان دانست چرا که ممکن است جراحی در یک اختراع، همکاری و نقش داشته باشد ولی به دلایلی نام و مشخصات سازمانی وی ثبت نشده است یا بسیاری از این اختراعات در حوزه پزشکی به صورت عام ثبت شده و از این حیث جایگاه جراحان در ثبت اختراع با کاهش مواجه شده است. عدم آشنایی جامعه جراحی با شیوه های ثبت اختراع می تواند یکی دیگر از علل باشد. چرا که روش های جراحی در قوانین اکثر کشورها از جمله موارد استثناء شده از اختراعات قابل ثبت هستند. ولی بسیاری از جراحان اهمیت نداده و آن را ثبت نمی کنند به همین دلیل شاید یکی از دلایلی است که باعث عدم رشد ثبت اختراع در این حوزه را شاهد هستیم.