بررسی اثر متغیرهای آب و هوایی بر کشاورزی (مطالعه موردی: عملکرد گندم دیم)

پیش بینی عملکرد گیاهان راهبردی و برنامه ریزی برای توسعه کشاورزی با شناخت و کمی نمودن میزان اثر متغیرهای مهم آب و هوایی بر تولید محصول در هر منطقه امکان پذیر است. هدف این پژوهش تدوین مدل مناسب برای پیش بینی عملکرد گندم ‏دیم به کمک متغیرهای آب و هوایی در منطقه بیجار واقع در کردستان می باشد. برای این منظور دوره رشد گندم دیم در منطقه به شش مرحله تقسیم و از متغیرهای آب و هوایی مربوط به پنج مرحله اول برای تعیین ساختار مدل استفاده شد. متغیرها شامل بارش، رطوبت نسبی، حداکثر و حداقل درجه حرارت، ساعات آفتابی و سرعت باد با دوره آماری 25 ساله (1366 تا 1390) بودند. با‎‎توجه‎‎به‎‎تعداد‎‎زیاد‎‎متغیرهای‎‎آب و هوایی، برای شناسایی ‏عامل هایی که نقش اصلی دارند، از روش تجزیه به مولفه اصلی استفادهشد. با استفاده از روش ‏رگرسیون چندمتغیره و عامل های اصلی شناسایی شده، مدل تخمین میزان عملکرد گندم دیم تدوین شد. نتایج تحلیل ها نشان داد با هشت مولفه می توان 85 درصد از واریانس کل 30 متغیر آب و هوایی مربوط به پنج مرحله دوره رشد گندم دیم در منطقه بیجار را توجیه نمود.      هم چنین تحلیل رگرسیون چندمتغیره نشان داد با این هشت عامل می توان 6/84 درصد از تغییرات عملکرد گندم را توجیه و مدل سازی نمود (92/0R=). در میان عامل ها نیز عامل مربوط به متغیرهای آب و هوایی مرحله رشد زایشی گندم دیم بیشترین نقش را در تولید محصول منطقه بیجار ایفا نمود. درصد خطای مدل در برآورد عملکرد گندم دیم منطقه برای سال های 1391، 1392 و 1393 به ترتیب 11، 68/9 و 8/15 درصد به دست آمد.