تطبیق واحد سنجش فرسخ بر واحدهای سنجش امروزی

فقی هان بزرگ شیعه از قدما و معاصران درباره حد مسافت باعث قصر نماز بر مسافر، بحث‏های علمی مفصل داشته‏اند. در روایت ها یک معیار زمانی برای قصر؛ یعنی «طی راه یک روز» و سه معیار مکانی، «هشت فرسخ، دو برید و 24 میل» بیان شده که البته هر چهار معیار در زمان امامان معصوم یکسان بوده است. امروزه هم که معیار زمانی با معیار مکانی متفاوت شده، فقی هان می گویند که معیار مکانی متبع است اما این مسافت‏ها را چگونه بر واحدهای سنجش امروز تطبیق کنیم؟
یک راه این است که به سراغ کلمات فقی هان و اهل لغت برویم. در کلمات فقی هان هر میل، چهار هزار ذراع معرفی شده است که اگر این ذراع را با ذراع ید حساب کنیم، چهار فرسخ بین 5/21 24 کیلومتر خواهد شد. این مسافت با فتوای فقی هان امروز مناسب است.
در مقاله پیش رو، راه دیگری نیز برای به دست آوردن مسافت به کیلومتر، بیان شده است. در بسیاری از روایت ها وارد شده است که اهل مکه باید در عرفات نمازشان را شکسته بخوانند. فاصله بین مکه تا عرفات در زمان امامان معصوم بیش از بیست کیلومتر نبوده است. با توجه به این مطلب به این نتیجه می‏رسیم که هشت فرسخ بیش از چهل کیلومتر نیست.
این که فقی هان نوشته اند هر میل چهار هزار ذراع است، با راه دوم منافاتی ندارد چرا که مراد از ذراع، ذراع ید نیست بلکه مراد ذراع اسود می باشد که یک واحد حکومتی تحدیدشده در زمان مامون است. الزامی نیست که ذراع اسود به طور حتم با ذراع ید مساوی باشد؛ پس هشت فرسخ به معیار زمان ما بیش از چهل کیلومتر نیست.