بررسی تغییرات زمانی و مکانی توزیع اندازه ذرات رسوب های معلق در رودخانه پسیخان استان گیلان

بررسی ویژگی های فیزیکی ذرات معلق از موضوعات مهم در مطالعه رودخانه ها است. یکی از این ویژگی ها، توزیع اندازه ذرات رسوب معلق است، که بیان گر ارتباط بین منابع رسوب و فرآیندهای رسوب گذاری می باشد. هدف این پژوهش، بررسی تغییرات زمانی و مکانی توزیع اندازه ذرات رسوب معلق رودخانه پسیخان در استان گیلان می باشد. طی دوره زمانی هفت ماهه از مهر 1392 تا فروردین 1393، از دو ایستگاه هیدرومتری (مبارک آباد در بالادست و نوخاله در پایین دست) نمونه برداری صورت گرفت. به این منظور تعدادی نمونه رسوب معلق با فواصل زمانی 15 روزه به روش انتگراسیون عمقی در شرایط عادی و سیلابی دبی رودخانه برداشت و پس از آماده سازی، توزیع اندازه ذرات رسوب به روش پیپت اندازه گیری شد. میانگین وزنی قطر ذرات رسوب (MWD) و قطر ذرات با فراوانی 50 درصد (d50) در هر ایستگاه در تاریخ های نمونه برداری تعیین و منحنی توزیع اندازه ذرات رسم گردید. نتایج نشان داد که مقدار متوسط MWD و  d50به ترتیب 062/0 و 052/0 میلی متر در ایستگاه مبارک آباد و 052/0 و 047/0 میلی متر در ایستگاه نوخاله بود. حداکثر MWD و  d50به ترتیب 07/0 و 061/0 میلی متر در ایستگاه مبارک آباد مشاهده شد. هم چنین مطالعه توزیع اندازه ذرات رسوب نشان داد که ذرات کوچک تر از دو میلی متر در ایستگاه نوخاله بین 99-87 درصد و در ایستگاه مبارک آباد بین 94-83 درصد است. علاوه بر این در اکثر نمونه برداری ها، بین دبی جریان و اندازه ذرات رسوب معلق ارتباطی وجود نداشت که نشان دهنده طبیعت غیرهیدرولیکی و تاثیر متغیرهای متفاوت دیگر مثل منشاء رسوبات، تاریخ و انرژی انتقال، توانایی فرسایندگی، فرسایش پذیری و ته نشینی در اندازه ذرات رسوبات معلق در جریان رودخانه ای است. هم چنین براساس نتایج اندازه ذرات رسوب در ایستگاه مبارک آباد درشت تر از ایستگاه نوخاله می باشد که این موضوع را می توان به نوع فرسایش موجود در منطقه و برداشت شن از رودخانه نسبت داد. در نواحی بالادست به دلیل کوهستانی بودن احتمال وقوع فرسایش خندقی و زمین لغزش بیش تر، در حالی که در پایین دست فرسایش عمدتا پاشمانی و ورقه ای است. ضمن اینکه با کاهش شیب عمومی رودخانه، ذرات درشت تر قبل از رسیدن به ایستگاه نوخاله ته نشین می شوند.