پیامد پسماند جامد کارخانه روغن کشی زیتون و باکتری های سودوموناس بر قابلیت دسترسی فسفر و برخی ویژگی های زیستی یک خاک آهکی

ضایعات صنعتی- کشاورزی حاصل از فرایندهای روغن کشی زیتون، یک مشکل عمده زیست محیطی برای بسیاری از کشورهای تولید کننده زیتون محسوب می شود. استفاده از این پسماندهای آلی مانند پسماند جامد زیتون می تواند برای بهبود شرایط خاک مفید باشد. فسفر عنصری ضروری پرمصرف برای رشد گیاه محسوب می-شود. باکتری های حل کننده فسفر برای انحلال فسفر از منابع نامحلول دارای اهمیت هستند. با توجه به تولید حجم زیاد پسماند جامد در کارخانه های روغن کشی زیتون به ویژه در استان گیلان و از سویی نیاز روزافزون به کودهای فسفر در کشاورزی، این پژوهش با هدف افزایش فسفر قابل دسترس پسماند جامد زیتون در حضور باکتری های سودوموناس حل کننده فسفر انجام شد. مواد و پسماند جامد از کارخانه روغن کشی (رودبار استان گیلان) تهیه شد. خاک لومی از لوشان از عمق 30-0 سانتی متری نمونه برداری شد. سودموناس بومی با توان انحلال فسفر بر روی محیط کشت اسپربر حاوی فسفر نامحلول، جداسازی و شاخص انحلال فسفر اندازه گیری شد. تیمارها شامل سه سطح پسماند جامد صفر (W0)، دو (W2) و چهار (W4) درصد و سه سطح باکتری شامل بدون باکتری (Pn)، سودوموناس بومی (Pi) و سودوموناس چائو به عنوان باکتری شاخص (Pch) در 11 زمان نمونه برداری بودند. نمونه های خاک با سطوح مختلف پسماند جامد مخلوط و با باکتری ها (106 سلول/گرم) تلقیح شدند و سپس در دمای 28 درجه سلسیوس و رطوبت 70 درصد گنجایش مزرعه ای نگهداری شدند. نمونه برداری در زمان های صفر، 2، 7، 14، 28، 42، 56، 86، 116، 146 و 176 روز انجام شد. pH، کربن آلی، تنفس پایه، کربن زیست توده میکروبی، فسفر قابل دسترس و فعالیت آنزیم فسفاتاز در نمونه های خاک اندازه گیری شد. آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی با آرایش فاکتوریل و در سه تکرار انجام شد. مقایسه میانگین داده ها با آزمون دانکن (p≤ 0.05) و تحلیل داده ها با نرم افزار SAS صورت گرفت. پیامد تغییرات پسماند، باکتری و زمان و برهم کنش آن ها بر ویژگی های مورد مطالعه معنادار (p≤ 0.01) بود. مقایسه میانگین پیامد برهم کنش سطوح مختلف پسماند و باکتری نشان داد که با افزایش مقدار پسماند و فعالیت باکتری pH خاک کاهش یافت. بیشترین تنفس در تیمار پسماند 4 درصد و باکتری سودوموناس شاخص (W4Pch) مشاهده شد. با افزایش سطوح پسماند مقدار کربن آلی خاک نیز افزایش یافت و در تیمار W4Pch به 1/3 % رسید. بیشترین مقدار کربن زیست توده در تیمارهای دریافت کننده پسماند مشاهده شد. بیشترین فسفر قابل دسترس در تیمار پسماند 4 درصد و باکتری سودوموناس بومی (W4Pi) (1/99 میلی گرم بر کیلوگرم) و کمترین مقدار در تیمار بدون پسماند و بدون باکتری (W0Pn) مشاهده شد. فعالیت آنزیم فسفاتاز نیز با افزایش سطوح پسماند در تیمارهای دارای باکتری های سودوموناس افزایش یافت. نتایج پیامد برهم کنش پسماند در زمان نشان دهنده یک افزایش سریع و موقت در تنفس پایه در پاسخ به سطوح پسماند بود. تغییرات معناداری در تنفس پایه، کربن زیست توده و کربن آلی در خاک هایی که پسماند جامد را دریافت کرده بودند در مقایسه با خاک شاهد مشاهده شد. افزودن این پسماند همراه با باکتری های حل کننده فسفر سبب افزایش فعالیت آنزیم فسفاتاز (شاخصی از فعالیت میکروبی و معدنی شدن فسفر) در خاک شد. کاربرد تیمار باکتری به همراه پسماند جامد راه کاری است که علاوه بر بهبود ویژگی های زیستی خاک می تواند به افزایش قابلیت دسترسی به فسفر، کاهش مصرف کودهای فسفر و مدیریت پایدار این نوع از پسماندهای جامد منجر شود.