تاثیر و شناسایی قارچ های میکوریز آربوسکولار مقاوم به سرب و روی بر برخی ویژگی های مورفولوژیکی گونه سنجد (Elaeagnus angustifolia L.)

روش ‏های فیزیکی و شیمیایی بسیاری برای پالایش خاک های آلوده به فلز های سنگین وجود دارد که بیشتر آن‏ها افزون بر هزینه زیاد منجر به تخریب ساختار فیزیکی و شیمیایی و فعالیت های حیاتی خاک می شوند. در سال های اخیر گیاه پالابی بعنوان روشی موثر، ارزان قیمت و دوست دار محیط زیست برای حذف، جابجایی و یا غیرفعال کردن آلاینده ‏ها از خاک های آلوده توصیه شده است. این پژوهش به منظور بررسی تاثیر تلقیح قارچ‏ های میکوریز مقاوم به سرب و روی بر برخی ویژگی‏ های مورفولوژیکی (رویش قطری، وزن تر و خشک اندام ‏های هوایی، وزن تر و خشک ریشه، افزایش ارتفاع و سطح برگ) گونه سنجد انجام شد. نهال‏ های یکساله گونه درختی سنجد با متوسط ارتفاع 70-50 سانتی متر، کمترین قطر 5/1-1 سانتی متر و تعداد برگ حداقل تا 30 عدد از نهالستان جبل عاملیان وابسته به اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان تهیه شد. نهال‏ های تهیه شده به گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی و منبع های طبیعی استان اصفهان منتقل و به مدت بیست روز برای سازگاری با شرایط جدید، در آنجا نگهداری شدند. بدین منظور شش تیمار قارچ میکوریز (Glomus versiforme، G. etunicatum،  G. intraradices، G. mossea، یک تیمار ترکیبی از گونه‏ های نامبرده شده و شاهد تلقیح نشده) و پنج تیمار خاک (خاک آلوده طبیعی، خاک آلوده شده با سرب، خاک آلوده شده با روی، خاک آلوده شده با سرب و روی، خاک شاهد (بدون آلودگی) در نظر گرفته شد.  نتایج این بررسی نشان داد که اختلاف معنی‏ داری بین متغیرهای اندازه گیری شده در تیمارهای مختلف قارچ میکوریز وجود دارد. بیشترین میزان کلنیزاسیون مربوط به تیمار G. mossea به میزان 5/40% و کمترین میزان در تیمار شاهد 6/25% بود. همچنین قارچ میکوریزی G. mossea، رویش قطری، ارتفاع و شاخص سطح برگ را به ترتیب 8/2 میلیمتر، 1/36 سانتی متر و 8/28 واحد نسبت به شاهد افزایش داد. همچنین در همه تیمارهای قارچ میکوریز، اختلاف معنی‏ داری بین میانگین وزن تر و خشک اندام هوایی و ریشه ملاحظه شد. بیشترین وزن تر و خشک اندام هوایی در تیمار G. mossea به ترتیب 4/108 و 55 گرم و کمترین میزان آن در شاهد به ترتیب 4/59 و 3/30 گرم بود. بیشترین و کمترین وزن تر به ترتیب 3/95 و 78 گرم در تیمار شاهد و خاک آلوده به سرب و روی ملاحظه شد. بیشترین مقادیر همه متغیرهای بررسی شده در تیمارهای قارچ میکوریز مربوط به تیمار تلقیح شده با قارچ G. mossea و در تیمارهای خاک بررسی شده، مربوط به تیمار شاهد (خاک بدون آلودگی) می‏باشد. نتایج این بررسی نشان داد که تیمار تلقیح شده با قارچ G. mossea و تیمار خاک غیرآلوده موجب بیشترین رشد در گونه سنجد شد. با این وجود، بین میانگین متغیرهای وزن تر و خشک ریشه و شاخص سطح برگ در تیمارهای مختلف خاک اختلاف معنی داری ملاحظه نشد. ریشه ها بعنوان سطح های جذب کننده آب و مواد غذایی تاثیر بسیار زیادی در جذب آب و املاح گوناگون دارند و عامل های مختلف محیطی از طریق تاثیر بر ریشه بر رشد گیاه اثر میگذارند. تنش فلز های سنگین از جمله عامل های محدود کننده رشد ریشه است و کاهش رشد ریشه فعالیتهای رشدی گیاه را تحت تاثیر قرار میدهد. همچنین در گیاهانی که با قارچ میکوریز تلقیح شده بودند، میانگین همه متغیرهای اندازه گیری شده در مقایسه با گیاهان شاهد (بدون قارچ) بطور معنی داری بیشتر شد.  بنابر نتایج حاصل، قارچ G. mosseae در جذب آب و مواد غذایی بویژه فسفر و تجمع ماده خشک توسط گیاه بیشترین تاثیر را داشته و نسبت به دیگر قارچ ‏های هم‏زیست، از بیشترین کارایی در تولید زیتوده اندام هوایی سنجد برخوردار می ‏باشد.