تبیین اوضاع دینی کوره ارجان در آستانه ورود اسلام تا قرن چهارم هجری قمری

منطقه کوهستانی فارس از قدیم الایام در صیانت دین زردشتی بسیار محافظه کار بود، و ارجان که یکی از کوره های پنج گانه آن به شمار می رفت، نقش بسزایی را در این امر ایفا نموده است. علاوه بر آتشکده های مختلف، قلعه حصن الجص در ارجان تا مدت ها بعد از نفوذ اسلام همچنان حافظ دین زردشتی در این منطقه بود. علاوه بر دین زردشتیجنگ های ساسانیان در بلاد مسیحی نشین زمینه کوچ بسیاری از مسیحیان را به بلاد ایران از جمله ارجان فراهم نمود.ری و اردشیر از توابع ارجان بود، که شاپور ساسانی رومی ها را بعد از سال 256م به این شهر تبعید نمود. در این شهر دو کلیسا برای مسیحیان یونانی و سوری ساخته شد، و بدین ترتیب ری و اردشیر مرکز مسیحیت فارس گردید و به اوجوسعت و تکامل خود رسید. اما با فتح ارجان به دست مسلمین کم کم این ادیان پیروان خود را از دست دادند، و زمینه ی گسترش دین اسلام در این کوره تاریخی فراهم گردید. در دوره اسلامی فرقه های مذهبی مثل معتزلیان، اهل حدیث،شیعه و غیره در این منطقه رسوخ نمودند و شاگردان بسیاری از اهل حدیث از این شهر برخاسته اند.