بررسی رابطه بلندمدت مخارج سلامتی و بهره وری نیروی کار در ایران

رشد بهره وری نیروی کار از مهم ترین عوامل توسعه و رقابت پذیری اقتصاد محسوب می شود. همواره در هدف گذاری رشد اقتصادی، سهم قابل توجهی به ارتقای بهره وری اختصاص می یابد. از این رو، عوامل موثر بر روی بهبود بهره وری عوامل تولید در کانون توجه پژوهشگران حوزه های مختلف بوده است. یکی از مهم ترین تعیین کننده های بهره وری نیروی کار، بهبود شاخص های سلامتی در جامعه است. وضعیت سلامتی افراد جامعه به عنوان سرمایه انسانی تلقی می شود، که هزینه های بهداشتی و ارتقای سلامت جامعه به عنوان سرمایه گذاری خالص و هزینه های درمانی کاهش اثرات بیماری به عنوان سرمایه گذاری جایگزین محسوب می شود. بنابراین هدف مطالعه حاضر بررسی تاثیر مخارج بخش سلامت بر روی بهبود بهره وری نیروی کار در ایران می باشد.

پژوهش حاضر با استفاده از داده های سری زمانی مربوط به سهم مخارج سلامتی از تولید ناخالص داخلی و بهره وری نیروی کار طی دوره 1351-1394 به بررسی رابطه بین آن ها پرداخته است. با توجه به ماهیت بلندمدت اثرگذاری مخارج سلامت بر روی بهره وری نیروی کار از رویکرد هم انباشتگی جوهانسون-جوسیلیوس استفاده شده است. همچنین بطور ضمنی به تاثیر سایر متغیرها مانند مخارج آموزش، سرمایه سرانه و شهرنشینی بر روی بهره وری نیروی کار پرداخت شده است.

یافته های تحقیق حاضر برای ضرایب بلندمدت حاکی از آن است که، هزینه های سلامت سرانه در بلندمدت تاثیر مثبت و معنی دار بر روی بهره وری نیروی کار دارد؛ طوری که افزایش یک درصد در مخارج سرانه بخش سلامت، بهره وری نیروی کار در ایران را به اندازه 36/0 درصد بهبود می دهد. بهبود بخش آموزش و بویژه آموزش عالی در بلندمدت بهره وری نیروی کار را بهبود می دهد. افزایش یک درصدی در مخارج آموزش عالی در بلندمدت، باعث بهبود 4/0 درصدی در بهره وری نیروی کار در ایران دارد. طبق انتظار تئوریکی مطالعه، سرمایه سرانه فیزیکی نیز تاثیر مثبت و معنی دار بر روی بهره وری نیروی کار در ایران داشته و مقدار این ضریب در بلندمدت 09/0 می باشد که نشان می دهد افزایش یک درصدی در سرمایه فیزیکی سرانه در بلندمدت موجب بهبود 09/0 درصدی بهره وری نیروی کار در ایران می شود. اما در خصوص نرخ شهرنشینی، با توجه به اینکه در تئوری های اقتصاد توسعه، توسعه اقتصادی با شهرنشینی همراه است، لذا شهرنشینی اغلب با بهبود بهره وری همراه می شود. اما آنچه برآورد مطالعه حاضر نشان می دهد، این است که نرخ شهرنشینی در بلندمدت نه تنها با بهبود بهره وری نیروی کار در ایران همراه نبوده است، بلکه تاثیر منفی بر بهره وری نیروی کار داشته است. ضریب این متغیر با توجه به جدول 4 حدود 02/0- می باشد؛ بدین معنی که افزایش نرخ شهرنشینی در ایران به میزان یک درصد، موجب کاهش بهره وری نیروی کار در حدود 02/0 درصد شده است.

مطالعه حاضر نشان می دهد که در مواجهه با بودجه ریزی بخش سلامت، اهداف بلند مدت آن یعنی اثر گذاری بر روی بهره وری و در نتیجه رشد و توسعه اقتصادی مورد توجه قرار گیرد. بخش سلامت و آموزش دارای اثرات بلند مدت هستند و نباید انتظار داشت در کوتاه مدت نتایج هزینه کردی در این بخش ها حاصل شود و سیاست گذاران کلان جامعه می بایست با افزایش سهم بخش سلامت و آموزش از درآمد ملی، به مرور زمان موجب ارتقای بهره وری نیروی کار شوند. و با تامین نیازهای تکنولوژیک و سرمایه ای از طریق بستر سازی جذب سرمایه های داخلی و خارجی موجب بکارگیری بیشتر نیروی کار و افزایش بهره وری نیروی کار شوند. در نهایت رشد شهرنشینی در ایران موجب بروز پدیده تزاحم شده و کارایی نیروی کار را کاهش می دهد. از این رو پیشنهاد می شود، برنامه ریزان کلان جامعه به سمت سیاست های تمرکززدایی و بهبود وضعیت کسب وکار در مناطق روستایی حرکت کنند.