بررسی نسخه های ترجمه قسطا بن لوقا از رساله جرثقیل هرون اسکندرانی

ترجمه عربی رساله جرثقیل هرون به قلم قسطا بن لوقا، در غیاب اصل یونانی آن، از مهم ترین متون مکانیک بر جای مانده در تمدن اسلامی است. پیش از این، تصور می شد که نسخه های موجود از این ترجمه، منحصر به نسخه های کتابخانه های لیدن، بریتانیا و منچستر است. نویسندگان این مقاله در تفحص گسترده خود ضمن یافتن شماری نسخه جرثقیل به فارسی در کتابخانه های مختلف ایران، به چند نسخه از ترجمه عربی رساله جرثقیل هرون نیز دست یافتند که در تکمیل کارهای خاورشناسانی مانند کارادوو، نیکز و اسمیت بسیار حایز اهمیت است. نسخه های فارسی جرثقیل که کتابت آنها تا سده 13ق در ایران ادامه داشته، ملهم از ترجمه قسطا بوده است. در مقاله حاضر کوشیده ایم همه نسخه های قسطا به صورت اجمال، ولی همه جانبه معرفی گردد. به زندگانی هرون نیز به اجمال پرداخته ایم تا به ویژه موضوع مبهم تاریخ تالیف رساله جرثقیل روشن شود.