توصیف آماری متغیرهای عملکرد و اجزای عملکرد گندم با خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک با استفاده از آنالیز گام به گام

تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک نقشی کلیدی در درک تغییرات مکانی در بهره وری مزارع کشاورزی دارد (25). تغییرات عملکرد تحت تاثیر عوامل مهمی همچون تغییرات مکانی بافت، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی، فراهمی عناصر غذایی خاک و مدیریت زراعی میباشد (49). تغییرات مکانی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک به طور مستقیم بر رشد و عملکرد گیاه زراعی موثر میباشد (18 و 43). از اینرو، درک تغییرات مکانی خصوصیات خاک در بومنظامهای زراعی برای بهینهسازی نهاده های کشاورزی و عملکرد ضروری می باشد که این تغییرات به طور معنی داری در بهره وری خاک در بوم نظام های زراعی تاثیر دارد (18 و 34). بنابراین، اهداف این مطالعه شامل (1) ارزیابی اثر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر شاخص های عملکرد گندم آبی و (2) تعیین همبستگی بین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و عملکرد این گیاه بودند. نمونه برداری به روش تصادفی- سیستماتیک از 50 مزرعه در استان خراسان رضوی در سال های 1396 و 1397 انجام شد. خصوصیات مورد مطالعه شامل بافت، ماده آلی، نیتروژن کل، پتاسیم قابل دسترس، فسفر قابل دسترس، اسیدیته و نسبت کربن به نیتروژن خاک و عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن 1000 دانه و شاخص برداشت گندم بودند. به منظور تعیین رابطه بین پارامترهای خاک (متغیرهای مستقل) و شاخص های عملکرد گندم (متغیرهای وابسته) از رگرسیون چندگانه استفاده شد و برای شناسایی تاثیرگذارترین عوامل از بین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک بر خصوصیات عملکرد، آنالیز رگرسیون گام به گام انجام گردید. نتایج نشان داد که میانگین عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، تعداد سنبله در متر مربع، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه و شاخص برداشت گندم آبی به ترتیب برابر با 3816/27 کیلوگرم بر هکتار، 11079/07 کیلوگرم بر هکتار، 341/91 سنبله در متر مربع، 37/96 دانه در سنبله، 38/19 گرم و 35/72 درصد بدست آمد. بیشترین و کمترین ضریب تغییرات به ترتیب برای تعداد سنبله در مترمربع (0/78) و عملکرد بیولوژیکی (0/13) محاسبه شد. اثر بافتهای مختلف خاک بر خصوصیات شیمیایی خاک و عملکرد گندم معنی دار (P<0/05)بود. بالاترین میزان ماده آلی، نیتروژن کل، پتاسیم قابل دسترس و اسیدیته برای بافت رسی شنی به ترتیب برابر با 2/41 درصد، 0/31 درصد، 199 پی پی ام، 0/05 پی پی ام و 7/56 بدست آمد. بالاترین عملکرد دانه برابر بافت رسی (با 4313/83 کیلوگرم بر هکتار) بیشترین عملکرد بیولوژیکی برای بافت لومی رسی سیلت (با 11924/86 کیلوگرم بر هکتار) حاصل گردید. بالاترین ضریب همبستگی برای درصد ماده آلی با وزن هزار دانه (r=0/935**) به دست آمد. مهمترین خصوصیات شیمیایی خاک موثر بر عملکرد دانه بر اساس آنالیز رگرسیون گام به ترتیب رتبه شامل درصد ماده آلی و فسفر قابل دسترس بودند. پایداری دراز مدت بومنظامهای زراعی به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و به ویژه حاصلخیزی آن وابسته می باشد. مدیریت ضعیف خاک باعث تخریب خاک و کاهش عملکرد گیاه زراعی میشود. نتایج این مطالعه پیشنهاد میکند که از رهیافت های مدیریت زراعی برای حفظ پایداری خاک و عملکرد بهره گیری شود.