بررسی و کاربرد تشبیه در غزلیات هوشنگ ابتهاج (با رویکرد به مجموعه سیاه مشق)

یکی از شیوه های تشخیص سبک و تمایز مکتب ها، بررسی صور خیال است. در این میان، تشبیه یکی از عناصر اصلی صور خیال در ادبیات هر ملتی است که بسیاری از صورت های دیگر از آن مایه می گیرند. از میان صور خیال که مهم ترین وجه تمایز سخن ادبی از غیر آن است، تشبیه جایگاه خاصی دارد. این عنصر ادبی در سیر تطور ادبیات فارسی، کارکرد خود را پیوسته حفظ کرده است. در شعر معاصر، هوشنگ ابتهاج یکی از شاعران برجسته معاصر به شمار می رود که در هر دو زمینه شعر سنتی و نو هنرنمایی کرده است. گرچه او در زمینه شعر نیمایی موفق عمل کرده، اما در میان تمام قالب های شعر فارسی، ارادت ابتهاج به غزل، آن هم غزل حافظ گونه، بیش از قالب های دیگر است. در این پژوهش، با تکیه بر روش توصیفی تحلیلی و منابع کتابخانه ای، میزان موفقیت و هنرمندی ابتهاج در به کارگیری انواع تشبیه، مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که با وجود گرایش شاعر به شعر نو، وی در شاخصه های اصلی ادبیات هم چون خلق تصویرهای خیالی و به کارگیری عناصر تشبیه رویکردی سنتی داشته است. هم چنین، مشخص شد که شاعر با تکیه بر تشبیه در بازنمایی خودآگاه و ناخودآگاه گفتمان های سیاسی، اجتماعی و غنایی موفق عمل کرده است.