دزیابی و امکان سنجی اصلاح زنبق ایرانی با استفاده از پرتو گاما

جهت دزیابی و امکان سنجی اصلاح زنبق ایرانی Iris persica با استفاده از موتاژن فیزیکی پرتو گاما، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار در مزرعه ای واقع در شهرستان خرمدره و پژوهشکده زیست فناوری زنجان، طی سال های 1391 تا 1393 انجام گرفت و تغییرات مرفولوژیکی، فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و سیتوژنتیکی بررسی گردید. LD50 برای گیاه زنبق ایرانی 15 گری و برای دانه های گرده آن 22 گری تعیین شد. افزایش دز موتاژن فیزیکی پرتوگاما تا 5 گری سبب تغییرات مرفولوژیکی در گیاه شد، گل ها نسبت به شاهد 12 روز زودتر باز شدند و میزان تمایل گل ها به سمت رنگ آبی روشن نسبت به سایر تیمارها و شاهد (گل های سفیدرنگ) بیشتر بود. هم چنین در این تیمار افزایش معنی داری در میزان تجمع آنتوسیانین و فلاونوئید کل در گلبرگ ها مشاهده گردید. با افزایش در پرتو گاما تا 25 گری کاهش معنی داری در ویژگی های مورفولوژیکی و افزایش معنی داری در تجمع کارتنوئید در گلبرگ ها، کلروفیل کل، پرولین، کربوهیدرات کل و فعالیت پلی فنل اکسیداز مشاهده گردید. هم چنین با افزایش دز پرتوگاما کاهش معنی داری در طول کروموزوم ها و شاخص درصد شکل کلی کروموزوم ها مشاهده و درصد کروموزوم های غیر نرمال بیشتر شد و اختلالات کروموزومی شامل Bridge و Isolated مشاهده گردید. با توجه به نتایج حاصل دز 5 گری تاثیر معنی داری در جهت تغییر رنگ در گونه زنبق پرسیکا داشته و می تواند جهت کارهای اصلاحی مربوط به تغییر رنگ و بهنژادی این گیاه موردتوجه قرار گیرد. توصیه می گردد که دزهای پایین تر از 5 گری جهت اصلاح زنبق گونه پرسیکا مدنظر قرار گیرد.