اثر آرایش های مختلف کشت در آبیاری نواری قطره ای بر عملکرد و بهره وری مصرف آب آبیاری گندم در همدان

خشکسالی های اخیر و کاهش بوجود آمده در منابع آب زیرزمینی و سطحی کشور لزوم تغییر روش های آبیاری سطحی به شیوه های نوین آبیاری را، راهکاری مفید در شرایط کنونی به منظور افزایش بهره وری آب مطرح نموده است. لذا این پژوهش با 4 آرایش کاشت و 2 فاصله نوار آبیاری قطره ای (60 و 75 سانتی متر) در مقیاس مزرعه ای (طول 75 متر) و یک تیمار آبیاری شیاری مرسوم (تیمار شاهد) در ایستگاه اکباتان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی، و منابع طبیعی همدان در سال های زراعی 96-1395 و 97-1396 انجام شد. مقدار نیاز آبی براساس میانگین آمار 10 ساله داده های هواشناسی ایستگاه فرودگاه همدان و با استفاده از فرمول پنمن مانتیس محاسبه شد. دور آبیاری قطره ای و سطحی به ترتیب 6 و 12 روز در نظر گرفته شد. میانگین دو ساله حجم آب مصرفی در دو سیستم آبیاری قطره ای و نشتی به ترتیب 4026 و 6028 متر مکعب در هکتار تعیین شد. متوسط بهره وری مصرف آب در تیمارهای آبیاری قطره ای (تیپ) 73/1 کیلوگرم بر متر مکعب محاسبه شد. نتایج نشان داد که آبیاری قطره ای نواری باعث کاهش 33 درصدی در آب مصرفی و افزایش 73 درصدی بهره وری مصرف آب نسبت به روش آبیاری جویچه ای شده است. بیشترین و کمترین میانگین دوساله عملکرد دانه و بهره وری مصرف آب به ترتیب مربوط به دو تیمار T1 (تعداد 4 ردیف کاشت به فاصله 15 سانتی متر در دو طرف نوار، با فاصله نوارهای 75سانتی متر) و نشتی به میزان 7443 و 5996 کیلوگرم در هکتار و 89/1 و 1 کیلوگرم بر متر مکعب شد که تفاوت معنی داری در سطح احتمال یک درصد داشتند. لذا با توجه به شرایط بحرانی آب در کشور و در صورت استفاده از آبیاری قطره ای نواری (تیپ) در زراعت گندم، فاصله نوار تیپ 75 سانتیمتر با تعداد 4 ردیف کشت با فاصله 15 سانتیمتر از یکدیگر در اطراف هر نوار که بیشترین عملکرد و بهره وری مصرف آب را به خود اختصاص داده است توصیه می شود.